Οι Τράπεζες, ο μύθος των 28 δις και η ενδεχόμενη αύξηση των επιτοκίων δανεισμού

Πολύς λαϊκισμός έχει πέσει τα 2 τελευταία χρόνια με θέματα που σχετίζονται με το Τραπεζικό σύστημα. Πολλά από αυτά που λέγονται είναι ψεύδη και ανακρίβειες.

1. Λέγεται πως το Δημόσιο "χάρισε" 28 δις στις Τράπεζες και αυτές αντί να τα δανείσουν στις επιχειρήσεις τα χρησιμοποίησαν για να αυξήσουν την κερδοφορία τους

Μύθος. Σε αυτή τη ζωή τίποτα δεν χαρίζεται. Οσον αφορά τους όρους λειτουργίας των πιστωτικών ιδρυμάτων που δραστηριοποιούνται στην Ευρώπη, αυτοί είναι πολύ αυστηροί και ελεγχόμενοι αφού οι Τράπεζες είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο, λειτουργούν με βάση Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα και όντας  πολυμετοχικοί οργανισμοί απαιτείται πλήρης διαφάνεια για τους μετόχους.

Το πολυσυζητημένο πακέτο των 28 δις βασίζεται

• στον   Ν. 3723/2008
• στο με αρ. πρωτοκόλλου 2139/2.12.2008 έγγραφο της Τραπέζης της Ελλάδος καθώς και
• στην με αρ. πρωτοκόλλου 54201/Β΄ 2884 διευκρινιστική υπουργική απόφαση.

Σύμφωνα με τα παραπάνω το ποσό των 28 δισ αναλύεται ως εξής :

- Μόνο το ποσό των 5 δισ αφορά μετρητά.
Το ποσό των 5 δισ ΔΕΝ χαρίστηκε στις Τράπεζες, χορηγήθηκε με την προϋπόθεση ότι οι Τράπεζες που θα υπάγονταν στη σχετική ρύθμιση θα προέβαιναν σε ισόποση αύξηση μετοχικού κεφαλαίου με παράλληλη έκδοση προνομιούχων μετοχών. Η αύξηση μετοχικού κεφαλαίου είχε ως σκοπό την κεφαλαιακή επάρκεια των Τραπεζών προκειμένου να δανείσουν περισσότερα χρήματα στις επιχειρήσεις (με την εγγύηση του Δημοσίου). Στο μέτρο συμμετέχουν Τράπεζες των οποίων οι γενικές συνελεύσεις δέχτηκαν να συμμετάσχουν  (βάσει του Ν. 2190 απαιτείται έγκριση της γενικής συνέλευσης των  μετόχων) - κατά κύριο λόγο κρατικές ή με συμφέροντα από δραστηριότητες που σχετίζονται με τον Δημόσιο τομέα (π.χ. ΕΤΕ, ΑΤΕ, ΤΤ κλπ). Το Δημόσιο εισπράττει προμήθεια 1% για αυτή τη χρηματοδότηση και παρακρατεί τις προνομιούχες μετοχές ως εγγύηση έως ότου οι Τράπεζες επιστρέψουν το σύνολο των 5 δισ. 

- Από τα υπόλοιπα 23 δισ το ποσό των 15 δισ. € ΔΕΝ είναι μετρητά αλλά εγγυήσεις του Δημοσίου. 

Εγγυήσεις συνολικής αξίας 15 δισ προσφέρθηκαν από το Δημόσιο στα πιστωτικά ιδρύματα που θα συμμετείχαν στο πακέτο των 28 δις με την προϋπόθεση
α. να δοθούν αντίστοιχης αξίας δάνεια σε επιχειρήσεις (μέχρι την 31.12.09). Η εγγύηση αφορούσε μόνο το 80% του ποσού του δανείου ενώ για το υπόλοιπο 20% το ρίσκο σε περίπτωση μη αποπληρωμής του δανείου το αναλάμβανε η Τράπεζα.
και
β. τα πιστωτικά ιδρύματα να αποδεχτούν τη συμμετοχή εκπροσώπων του ελληνικού Δημοσίου στο Δ.Σ. τους.

- Τα υπόλοιπα 8 δισ. € του πακέτου των 28 δισ ΔΕΝ είναι μετρητά αλλά τίτλοι (Ομόλογα) του Δημοσίου.

Ο ΟΔΗΧΧ (Οργανισμός Διαχείρησης Δημοσίου Χρέους) εξέδωσε τίτλους του ελληνικού δημοσίου διάρκειας έως 3 έτη τα οποία πρόσφερε το Δημόσιο στα πιστωτικά ιδρύματα έναντι προμήθειας. 

Με λίγα λόγια το Δημόσιο δανείστηκε μετρητά από τα Πιστωτικά ιδρύματα για να καλύψει τις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις του και τα Πιστωτικά ιδρύματα από τη πλευρά τους επένδυσαν ένα μέρος του ρευστού τους στους τίτλους του Δημοσίου έναντι ενός ικανοποιητικού επιτοκίου. Τα πιστωτικά ιδρύματα από την πλευρά τους έχουν δικαίωμα όποτε κρίνουν πως έχουν ανάγκη από  ζεστό χρήμα να χρησιμοποιούν ως εγγύηση αυτούς τους τίτλους προκειμένου να αντλήσουν είτε από την εγχώρια αγορά είτε από τη Διεθνή Κοινότητα την απαιτούμενη ρευστότητα (δηλαδή δάνεια) . Παρ΄όλο όμως που η ονομαστική αξία των τίτλων ανέρχεται σε 8 δισ οι τίτλοι αυτοί είναι διαπραγματεύσιμοι και η εμπορική τους αξία κυμαίνεται και καθορίζεται από τους κανόνες της αγοράς (δηλαδή προσφορά-ζήτηση).

Πόση πέραση έχουν όμως σήμερα οι τίτλοι του Ελληνικού Δημοσίου?

Η αναμονή για την απάντηση της θετικής ή αρνητικής απόφασης της Ευρωπαϊκής Ενωσης για το Πρόγραμμα Σταθερότητας, οι φήμες περί ενδεχόμενης πτώχευσης της χώρας μας καθώς και  οι πολλαπλές άστοχες δηλώσεις που εκφωνούνται από επίσημα χείλη, οδήγησαν τους τίτλους  Ελληνικού Δημοσίου στην απαξίωση. Πλέον όταν ένα πιστωτικό ίδρυμα δανείζεται προτάσσοντας ως εγγύηση τους τίτλους του Ελληνικού Δημοσίου οι όροι είναι ιδιαίτερα επαχθείς (δηλαδή είτε το επιτόκιο με το οποίο δανείζονται είναι ιδιαίτερα υψηλό- αφού θεωρητικά εμπεριέχει υψηλό ρίσκο- είτε οι Τράπεζες καλούνται να προσφέρουν πρόσθετες εξασφαλίσεις/εγγυήσεις σε εκείνον τον φορέα από τον οποίο έχουν δανειστεί).

Το συμπέρασμα είναι πως δεν μπορεί να μιλάμε για 28 δισ που "χαρίστηκαν" στις Τράπεζες αφού οι  Τράπεζες άδειασαν τα θησαυροφυλάκιά τους από ρευστό και τα γέμισαν με εγγυήσεις του Δημοσίου  (χαρτιά δηλαδή τα οποία σήμερα δυσκολεύονται να καταθέσουν ακόμη και ως εγγυήσεις για να αντλήσουν αληθινό χρήμα από τη Διεθνή αγορά. Το καύσιμο όμως για να κινηθεί η αγορά είναι το ζεστό χρήμα και όχι τα χαρτιά - εγγυήσεις).

2. Λέγεται πως οι Τράπεζες αγόραζαν από την ΕΚΤ με την εγγύηση του Δημοσίου στο 1% και δάνειζαν το Δημόσιο με 6%

Μύθος. Θεσμικά μιλώντας τα πιστωτικά ιδρύματα μπορούν να αντλήσουν δανεισμό από την ΕΚΤ (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) οποτεδήποτε επιθυμούν και ΔΙΧΩΣ την εγγύηση του Δημοσίου αφού οι όροι δανεισμού των Τραπεζών που δραστηριοποιούνται στην Ευρώπη διέπονται από κανόνες που σχετίζονται με την κεφαλαιακή τους επάρκεια και από σχετική οδηγία που έχει εκδοθεί από την Ευρωπαϊκή Ενωση (Βασιλεία ΙΙ) ενώ ο τρόπος με τον οποίο διαμορφώνονται τα επιτόκια των Τραπεζών δεν είναι τόσο απλός όσο φαίνεται. 

-Οι Τράπεζες δεν δανείζονται μόνο από την ΕΚΤ αλλά και από άλλες πηγές η κυριότερη των οποίων είναι οι καταθέτες τους (καταβάλλοντας το ανάλογο επιτόκιο). Η ιδανική θέση για μια τράπεζα θεωρείται πως είναι (περίπου) 1/1 όσες καταθέσεις=τόσα δάνεια . Οταν όμως τα πιστωτικά ιδρύματα  δίνουν μακροχρόνια δάνεια (5-10 ή και 20 και 35 χρόνια) αναγκάζονται να υπολογίσουν και να  προσθέσουν στο βασικό επιτόκιο (1% ή όσο είναι) με τη μορφή προβλέψεων κάποιο ποσοστό που θα τους καλύψει σε μια ενδεχόμενη αύξηση επιτοκίων (ας μην ξεχνάμε πως μέχρι πριν από μόλις μερικά χρόνια το επιτόκιο αλλά και το κόστος δανεισμού ανερχόταν σε 25-35% !!!!)

Οι Τράπεζες επενδύουν τις καταθέσεις που τους εμπιστεύονται οι πελάτες τους σε χρηματοοικονομικά προϊόντα με σκοπό την αύξηση των λειτουργικών εσόδων και της κερδοφορίας τους με όσο το δυνατό υψηλότερες αποδόσεις. Η επιδιωκόμενη απόδοση δεν είναι πάντα εγγυημένη αφού εγκυμονεί κινδύνους (όπως π.χ.έντονες μελλοντικές διακυμάνσεις επιτοκίων, διατραπεζική κρίση, απώλεια εισοδήματος από πτωχεύσεις δανειοδοτούμενων επιχειρήσεων κλπ) . Αυτοί οι ενδεχόμενοι κίνδυνοι λειτουργούν θετικά ή αρνητικά στη διακύμανση των επιτοκίων (όταν οι αγορές λειτουργούν σε ομαλές και ασφαλείς συνθήκες τα επιτόκια χαμηλώνουν ενώ αντίθετα όταν οι συνθήκες είναι ασταθείς, όταν δείχνουν πως εγκυμονούν κάποιους κινδύνους ή όταν γίνονται άστοχες δηλώσεις από επίσημα χείλη τότε τα επιτόκια δανεισμού αυξάνονται σημαντικά)

- Το 1% ΔΕΝ αποτελεί το μοναδικό κόστος ενός πιστωτικού ιδρύματος. Είναι σαν να λέμε πως ένας έμπορος ρούχων αγοράζει πανωφόρια από το εξωτερικό με τιμή ex factory 3.000 Ευρώ. Δεν θα συμπεριλάβει στην τιμή πώλησης των πανωφοριών τα έξοδα μεταφοράς μέχρι την αποθήκη του? Τα έξοδα ασφάλισής τους? Τους τόκους που πληρώνει στην Τράπεζα για να αγοράσει το εμπόρευμα έως ότου τα πωλήσει και εισπράξει τα χρήματά του? Τα ενοίκιά του? Τα έξοδα του ανθρώπινου δυναμικού? (πωλητές κλπ) Τη φθορά κάποιων από αυτά ??? Τη φορολογία που πληρώνει στο κράτος???

Περίπου το ίδιο λοιπόν συμβαίνει και με τις Τράπεζες. Οταν τα επίσημα χείλη μιλούν για διόγκωση των επιτοκίων από πλευράς των Τραπεζών ξεχνούν επιμελώς να αναφέρουν πως μέσα στο επιτόκιο που χρεώνουν οι Τράπεζες εμπεριέχεται το κόστος "ειδικών φόρων" που εισπράττουν οι Τράπεζες για λογαριασμό του Δημοσίου στο οποίο και τους αποδίδουν. Ενα τρανταχτό παράδειγμα αποτελεί το ποσοστό για την εισφορά του Ν.128/1975 φόρος που αν και το 1975 θεσμοθετήθηκε με σκοπό την ενίσχυση των εξαγωγών του τόπου μας, σήμερα δεν εκτελεί αυτή την υποχρέωση αφού οι εξαγωγές δεν πριμοδοτούνται. Ο φόρος όμως όχι μόνο δεν έχει καταργηθεί αλλά εξακολουθεί να εισπράττεται από τις Τράπεζες (για λογαριασμό του Δημοσίου) και αποτελεί ποσοστό του επιτοκίου  επί κάθε ποσού δανειακής σύμβασης το οποίο όμως υποχρεούνται να αποδίδουν στο Δημόσιο. Η κατάθεση των εσόδων από το Ν.128  - δεν ξέρω εάν τώρα έχει αλλάξει- πάντως μέχρι πριν από 2 χρόνια δεν καταγραφόταν ως έσοδο στον Προϋπολογισμό. Τα έσοδα από αυτόν τον φόρο κατατίθενται σε ειδικό λογαριασμό του πρώην Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας που τηρείται στην Τράπεζα της Ελλάδος. Το 2006 τα έσοδα για το Δημόσιο από αυτόν τον "ειδικό φόρο" (Ν.128) ανήλθαν σε 771 εκατ. ευρώ!!!! δηλαδή ποσό μεγαλύτερο από το σύνολο του ποσού που αποδόθηκε στο Δημόσιο από το 10% φορολόγηση επί του συνόλου των τόκων των καταθέσεων, ρέπος και ομολόγων.....(περισσότερες πληροφορίες για τον ειδικό φόρο του Ν.128/75  εδώ).

- Εκτός από τους "ειδικούς" φόρους που αποδίδουν οι Τράπεζες στο Δημόσιο, στο βασικό επιτόκιο (έστω πως στη περίπτωσή μας είναι το 1%) θα πρέπει να προστεθούν τα λειτουργικά έξοδα των πιστωτικών ιδρυμάτων (λειτουργικά κόστη, μισθοδοσία προσωπικού, ασφάλειες κλπ), το εμπορικό τους κέρδος (κανείς δεν δουλεύει για τη ψυχή της μαμάς του) αλλά και άλλα κόστη (τα πιστωτικά ιδρύματα δεν κερδίζουν πάντα από τα δάνεια, χάνουν κιόλας από επιχειρήσεις που πτωχεύουν, από ιδιώτες που δεν αποπληρώνουν τα δάνειά τους, από επιτήδειους που ανταλλάσσουν "μαϊμούδες" μεταχρονολογημένες επιταγές οι οποίες δεν πληρώνονται τελικά κ.α.) 

Εάν ζούσαμε στην  Αμερική θα κατανοούσα το μένος εναντίον των Τραπεζών αφού η οικονομική κρίση ξεκίνησε από 2 Επενδυτικές Τράπεζες οι οποίες δημιούργησαν τοξικά προϊόντα και τα πούλησαν σε άλλους φορείς. Αδυνατώ όμως να κατανοήσω το μένος προς τις Ελληνικές Τράπεζες οι οποίες και κερδοφόρες είναι και προτίμησαν να κινηθούν σε γνώριμα επενδυτικά μονοπάτια και να αποφύγουν τα ανοίγματα σε "τοξικά προϊόντα". Στην Ελλάδα η οικονομική κρίση ξεκίνησε αποδεδειγμένα από κακούς δημοσιονομικούς χειρισμούς και τις πελατειακές σχέσεις του ίδιου του Δημοσίου. Οι κακοί χειρισμοί των πολιτικών ηγεσιών έσπρωξαν την οικονομία στο χείλος του γκρεμού ενώ οι Τράπεζες προσπαθούν απεγνωσμένα και με πολλές δυσκολίες εδώ και περίπου 2 χρόνια να χαλιναγωγήσουν τη κατάσταση στην αγορά.

Μεταξύ άλλων η επικείμενη νομοθετική ρύθμιση που σε κάποιο σημείο αναφέρεται στο πάγωμα ή/και το χάρισμα οφειλών των μπαταχτσήδων προς τις Τράπεζες  πιστεύω πως όχι μόνο δεν βοηθά στη παρούσα φάση αλλά θα δημιουργήσει πρόσθετα προβλήματα στην οικονομία του τόπου μας αφού θα στηρίξει τους μπαταχττσήδες (εκείνους που είναι ασυνεπείς προς τις δανειακές τους υποχρεώσεις) ενώ θα προβληματίσει τους συνεπείς δανειολήπτες (μ.... είμαστε εμείς???) που μπορεί και αυτοί στη συνέχεια να γίνουν ασυνεπείς. Τα πιστωτικά ιδρύματα μέχρι τώρα κατάφεραν να απορροφήσουν επιτυχώς τους κλυδωνισμούς της οικονομίας μας και να συγκρατήσουν την περαιτέρω επιδείνωση της. Τι θα γίνει όμως εάν αναγκαστούν να αυξήσουν τα επιτόκιά τους λόγω έλλειψης ρευστότητας????

Οντας δανειολήπτης (θα κατέτασσα τον εαυτό μου σε εκείνους που δεν ζητούν να τους χαρίσουν τα χρέη μα θεωρούν τίμιο και ηθικό να επιστρέφει κανείς τα δανεικά χρήματα) δεν σας κρύβω πως πολύ ανησυχώ για τους ανεύθυνους χειρισμούς των  επισήμων σε ένα τόσο ευαίσθητο θέμα. Μια ενδεχόμενη αύξηση των επιτοκίων δανεισμού σε αυτή τη φάση θα ήταν καταστροφική για τον οικογενειακό μου προϋπολογισμό (όπως φαντάζομαι και για τον οικογενειακό προϋπολογισμό όλων των συνεπών και τίμιων δανειοληπτών).

Μήπως να επικαλεστώ κι εγώ "οικονομική αδυναμία" και να ακολουθήσω το ρεύμα της εποχής μας που θέλει την πτώχευση να είναι πολύ "trendy" ???? Απλό είναι άλλωστε, μεταβιβάζεις εάν έχεις κινητά και ακίνητα σε κάποιο συγγενικό σου πρόσωπο και άμα σου ζητήσουν να επιστρέψεις τα χρήματα που σου δάνεισαν απαντάς "ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος"......