Ζωγραφίζοντας μια ιστορία - Πρωτομαγιά στη Κέρκυρα (X.Παχής)

Πρωτομαγιά στη Κέρκυρα του Χ. Παχή, eλαιογραφία σε μουσαμά (61cm X 50cm)

(Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλ.Σούτσου)

Οπως είχαμε γράψει στην περσυνή ανάρτηση με τίτλο "Ζήσε Μάη μου να φας τριφύλλι" (με αφορμή την ημέρα της Πρωτομαγιάς), ο λαός τα παλιά χρόνια πίστευε πως οι άνθρωποι το μήνα Μάη ήταν ευάλωτοι σε λογής-λογής μάγια. Αυτός ήταν ο λόγος που οι κάτοικοι της υπαίθρου δεν επιχειρούσαν κατά τη διάρκεια του συγκεκριμένου μήνα καμιά σοβαρή εργασία, ούτε όμως και παντρεύονταν αφού πίστευαν πως ο γάμος δεν θα στέριωνε. Κατά μία εκδοχή ίσως αυτές οι δεισιδαιμονίες να είχαν τις ρίζες τους σε παλαιότερες πρακτικές των Ρωμαίων οι οποίοι τον μήνα Μάη διοργάνωναν μια τελετή τα Λεμούρια , τη γιορτή των νεκρών προκειμένου να εξευμενίσουν τα πνεύματα των νεκρών τα οποία όπως πίστευαν ανέβαιναν τον μήνα Μάη στη γη και περιφέρονταν από σπίτι σε σπίτι με σκοπό να τρομάξουν τους ενοίκους.

Το πρωτομαγιάτικο στεφάνι που συνηθίζουμε να κρεμάμε πάνω από την εξώθυρα του σπιτιού μας την Πρωτομαγιά μεταξύ άλλων είχε τελετουργικό χαρακτήρα αφού πιστευόταν πως πρόσφερε ευετηρία στο σπιτικό ειδικά όταν ανάμεσα στα λογής-λογής λουλούδια έβαζαν ένα σκόρδο (για το κακό μάτι, τη βασκανία) η ένα αγκάθι ως αποτρεπτικό οποιουδήποτε κακού.

Σύμφωνα με μια παράδοση "τα δέντρα έχουν ψυχή και νοιώθουν και ακούνε". Εκτός λοιπόν από το Πρωτομαγιάτικο στεφάνι κατά το μήνα Μάη, τον τελευταίο μήνα της Ανοιξης όπου η ανθοφορία φτάνει στο αποκορύφωμά της, σε αλλοτινές εποχές τόσο στις πόλεις όσο και στα χωριά πραγματοποιούνταν συλλογικές πρακτικές που αποσκοπούσαν θα λέγαμε στην συμβολική μιμητική αναπαράσταση του θανάτου και της ανάστασης με σκοπό την πρόκληση ανθοφορίας της γης.

Στον παραπάνω πίνακα του Χ. Παχή "Πρωτομαγιά στη Κέρκυρα" βλέπουμε να απεικονίζεται ένα τέτοιο έθιμο όπου νέοι ντυμένοι γιορτινά φορώντας κάτασπρα παντελόνια και πουκάμισα, με κόκκινα ζωνάρια και κόκκινα μαντήλια στο λαιμό τραγουδούσαν ζωηρά τραγούδια που εξυμνούσαν την άνοιξη γύρω από έναν κορμό τρυφερού κυπαρισσιού (το οποίο έπρεπε απαραίτητα να είναι ίσιο και φουντωτό, δείγμα υγείας και ευρωστίας). Το σκέπαζαν με κίτρινες μαργαρίτες και άλλα λουλούδια και του κρεμούσαν ένα στεφάνι. Στα χλωρά κλαδιά του έδεναν μεταξωτά μαντίλια, ζωνάρια και κορδέλες ενώ στο στεφάνι κρέμαγαν διάφορα φρούτα και χορταρικά της εποχής συμβολίζοντας έτσι την ευγονία. Αυτό το δέντρο που αποκαλούνταν "μαγιόξυλο" και θεωρούνταν σύμβολο της υγείας και της ευγονίας, οι νέοι αφού το περιέφεραν από σπίτι σε σπίτι (για να φέρουν μέσω της ομοιοπαθητικής μεθόδου που χαρακτήριζε τις παραδοσιακές κοινωνίες την υγεία κια την ευγονία σε κάθε σπιτικό) έπειτα το έστηναν στη μέση της πλατείας του χωριού, της πόλης και με τη συνοδεία ενός ντεφιού, ενός ατσαλένιου τριγώνου (περίπου όπως το Χριστουγεννιάτικο τρίγωνο που λέγανε τα καλάντα) αλλά και άλλων τοπικών μουσικών οργάνων πιάνανε το χορό γύρω από το δέντρο (ή μαγιόξυλο).
Με αυτές τις πρακτικές πίστευαν πως όλη η τοπική κοινότητα θα απολάμβανε υγεία και καλή σοδειά από τις καλλιέργειές τους.

Ενα από τα ανοιξιάτικα τραγούδια που τραγουδιούνταν στη Θράκη είναι και το

Λεν ήρθι Μαής κι άνοιξη

από το CD " Η περπερούνα" της Δόμνας Σαμίου

Λεν ήρθι Μαής - αμάν γκελ αμάν

λεν ήρθι Μάης κι άνοιξη

ήρθι Μάης κι άνοιξη

ήρθι , ήρθι το καλοκαίρι.

Λεν ανθίζουν τα - αμαν γκελ αμαν-

λεν ανθίζουν τα τριαντάφυλλα

ανθίζουν τα τριαντάφυλλα

τα μο - τα μοσχομυρισμένα

Λεν άσπρο τριαντα - αμαν γκελ αμαν -

λεν άσπρο τριαντάφυλλο φορώ

άσπρο τριαντάφυλλο φορώ

και θε- και θέλω να το βάψω.

Λεν κι αν θα το βά- αμαν γκελ αμαν-

λεν κι αν θα το βάλω στη βαφή

πολλές - πολλές καρδιές θα κάψω.....

Εύχομαι λοιπόν καλό μήνα και να

"πιάσετε το μαγιόξυλο"

για να πάνε όλα καλά στο σπιτικό σας....