Ζωγραφίζοντας μια ιστορία - Χρήστος ο Αράπης - Νικόλαος Γύζης

Γύρω στα τέλη του 19ου αι. αρκετοί καλλιτέχνες όπως ο Νικόλαος Γύζης, ο Νικηφόρος Λύτρας, ο Γιώργος Ιακωβίδης αλλά ακόμη και λιγότερο γνωστοί ζωγράφοι όπως και ένας γλύπτης ο Ιωάννης Βιτσώρης αποθανάτισαν την μελαψή μορφή ενός νεαρού. Η μορφή αυτή που ήταν αταύτιστη τόσα χρόνια αποκαλύφθηκε πως αντιπροσώπευε έναν γραφικό τύπο της Αθήνας του 19ου αι. και άγνωστου στις μέρες μας, τον αποκαλούμενο "Χρήστος ο Αράπης". Αλλά ας παρακολουθήσουμε την ιστορία από την αρχή.


Στον παραπάνω πίνακα του Νικολάου Γύζη ο Χρήστος ο Αράπης εικονίζεται με ζωηρό βλέμμα και παιγνιώδη διάθεση. Το χαμόγελο που φωτίζει το πρόσωπό του αποκαλύπτει μια υπόλευκη οδοντοστοιχία. Ο συγκεκριμένος πίνακας με την προσωπογραφία του Χρήστου του Αράπη που φιλοτεχνήθηκε από τον Νικόλαο Γύζη στο Μόναχο το 1876, εκτέθηκε στο Glaspalast, στη γερμανική έκθεση τέχνης και βιομηχανίας. Ο πίνακας έκτοτε ανήκε σε ιδιωτική συλλογή στην Γερμανία και δεν είχε ποτέ εκτεθεί με αποτέλεσμα να παραμένει άγνωστος στους ειδικούς της τέχνης. Οταν πριν από ενάμισυ χρόνο πουλήθηκε έναντι του ποσού των 127000 Ευρώ σε έναν Ελληνα συλλέκτη εκείνος γεμάτος από ενθουσιασμό αλλά και περιέργεια για το νέο του απόκτημα αποφάσισε να κινήσει γη και ουρανό για να μάθει περισσότερα για την μορφή που απεικόνιζε ο πίνακας. Κανείς δεν γνώριζε τίποτα για αυτή τη μελαψή μορφή μέχρι τη στιγμή που ο συλλέκτης έτυχε να απευθυνθεί στον επικεφαλής του ΕΛΙΑ κ. Μάνο Χαριτάτο ο οποίος τον οδήγησε στην έρευνα σε εφημερίδες της εποχής. Σιγά - σιγά άρχισε να ξετυλίγεται ο μύθος γύρω από αυτή τη χαρακτηριστική μελαψή φυσιογνωμία που στην εποχή του όπως αποκαλύφθηκε ήταν πασίγνωστος και αγαπητός. Εκείνη την εποχή ο Γύζης ο οποίος ζούσε μόνιμα στο Μόναχο εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και έμεινε από το 1871 έως το 1874. Μαθαίνοντας για αυτή τη γραφική φυσιογνωμία βάλθηκε να τον αποθανατίσει σε κάποια από τα έργα του.

Με την έρευνα που έγινε αποκαλύφθηκαν λεπτομέρειες για αυτόν τον συμπαθέστατο και πάντα γελαστό μελαψό αράπη και γνώριμο τύπο τόσο στους λαϊκούς ανθρώπους όσο και στους αστούς. Ο Χρήστος τριγυρνούσε στα σοκάκια της Αθηναϊκής αγοράς και σύμφωνα με τον Χαρίλαο Πατέρα στο βιβλίο του "100 και.....γραφικοί τύποι της παλιάς Αθήνας" κυκλοφορούσε η φήμη πως ο Χρήστος καταγόταν από τζάκι. Λέγεται πως η σκούφια του κράταγε από τον Αράπη των τουρκοκρατούμενων Αθηνών, που είχε τον τίτλο του Ζαμπίτη (Ζαμπίτης=ο αρμόδιος επί Τουρκοκρατίας για τη φορολογία). Ο Χρήστος περιγράφεται σε εφημερίδα της εποχής ως ανεξάρτητος και εφευρετικός τύπος ο οποίος πάντα πρώτος έστελνε ανθοδέσμη σε όποιον γιόρταζε ένα ευτυχές γεγονός όπως μνηστεία γάμου,γέννηση τέκνου, ονομαστική γιορτή η επέτειο γενεθλίων.

Η ιστορία όμως δεν σταματά εδώ. Με αφορμή τον πίνακα που αγόρασε στη δημοπρασία ο Ελληνας συλλέκτης διαπιστώθηκε ότι ο Χρήστος ο αράπης φιγουράριζε και σε άλλους πίνακες της εποχής και σε λίγο πρόκειται να βγουν στο φως δημοσιεύματα με περισσότερες πληροφορίες. Είναι άξιο λόγου το γεγονός πως η απλή περιέργεια ενός Έλληνα συλλέκτη για το νέο έργο τέχνης που απέκτησε ξετύλιξε ένα κουβάρι που σιγά σιγά αποκαλύπτει νέες πτυχές για μια από τις πολύ γνώριμες φυσιογνωμίες της παλιάς Αθήνας.

Δεν ξέρω για εσάς αλλά εγώ περιμένω με αγωνία να μάθω τα ευρήματα των ειδικών για αυτή τη χαμογελαστή μελαψή φυσιογνωμία, τον Χρήστο τον Αράπη.

Πηγή εφμ Καθημερινή 3.1.2007