Ζωγράφου,ταξίδι μέσα στον χρόνο

Στην φωτό : Βίλλα Ιωάννη Ζωγράφου

Σε συνέχεια του προηγούμενου post πάμε να κάνουμε ένα ταξίδι μέσα στον χρόνο για να δούμε πως ένας συνοικιακός δήμος της Αθήνας έφτασε στον 21ο αι. να αποτελεί το πλέον πυκνοκατοικημένο δήμο της Ευρώπης!!!!!
Σύμφωνα λοιπόν με μια εκδοχή κατά τον 18ο αι. κυρίαρχοι ιδιοκτήτες της περιοχής (που σήμερα βρίσκεται στα όρια του Δήμου Ζωγράφου) ήταν Τούρκοι αγάδες και η Μονή Πετράκη. Μεγάλο μέρος της παραχωρήθηκε κατά το τέλος του 18ου αι. στον αρχιμανδρίτη Διον. Πετράκη, από την ίδια τη μητέρα του Σουλτάνου σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για τις ιατρικές συμβουλές που της παρείχε ο Πετράκης.
Μία δεύτερη εκδοχή υποστηρίζει πως οι εκτάσεις που περιλαμβάνονται σήμερα στα όρια του Δήμου Ζωγράφου περιήλθαν στην κυριότητα των Πετράκηδων μέσω αγοραπωλησίας που έγινε με τους Τούρκους ιδιοκτήτες της,τις παραμονές της αποχώρησης των Τούρκων από την Αθήνα. Ανάμεσα στους τίτλους ιδιοκτησίας εμφανίζεται για πρώτη φορά το όνομα Γουδής που σήμερα αποδίδεται με ουδέτερο, δηλαδή περιοχή Γουδί. Υπάρχει μία εκκλησία κοντά στη οδό Γ. Παπανδρέου που ονομάζεται η Παναγιά του Γουδή η οποία λογικά θα ανήκε σε κάποιον Γουδή για τον οποίο δεν διαθέτουμε περισσότερα στοιχεία.
Το 1880 στην περιοχή εγκαταστάθηκαν διάφορες στρατιωτικές υπηρεσίες, ενώ γύρω στο έτος 1900 άρχισαν να φέρνουν τα ζώα τους για να ξεχειμωνιάσουν κάποιοι τσοπαναραίοι από την ορεινή Δωρίδα της Φθιώτιδας. Σιγά - σιγά οι πρόχειρες παραγκούλες που έστηναν οι τσοπαναραίοι μετατράπηκαν σε μικρά και μονιμότερα σπιτάκια τα οποία χτίζονταν αυθαίρετα. Δημιουργήθηκε έτσι ένας μικρός οικισμός στην περιοχή που ονομάζεται Κουπόνια (σημερινά Ανω Ιλίσια). Η ονομασία λέγεται πως προήλθε από την εποχή (1793) τότε που τα κτήματα του Υμηττού μοιράζονταν με "λαχίδια" και ο κάθε Οθωμανός έπαιρνε έξη από αυτά.
Οι τσοπάνηδες ασχολούνταν με την πώληση των προϊόντων τους στην πρωτεύουσα. Σπίτι-σπίτι πέρναγαν κάθε πρωί και μοίραζαν το γάλα. Ετσι στην περιοχή δημιουργήθηκαν τα πρώτα γαλακτοπωλεία και γιαουρτάδικα.
Στα μέσα του 19ου αι. άρχισαν να πωλούνται (ή να παραχωρούνται???) μεγάλες εκτάσεις σε ιδιώτες οι οποίοι στα μέσα του 20ού αι. τις χώρισαν σε μικρά οικόπεδα και άρχισαν τμηματικά να τις πωλούν. Μία από αυτές τις οικογένειες ιδιωτών ήταν και η οικογένεια Ζωγράφου (βλ. φωτό από το προηγούμενο post). Λίγο μετά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο με την αύξηση του πληθυσμού στην Αθήνα, τα οικόπεδα αυτά άρχισαν να γίνονται ανάρπαστα. Ετσι δημιουργήθηκε ο πρώτος οικισμός ο οποίος αναγνωρίστηκε ως κοινότητα και ονομάστηκε Ζωγράφου λόγω του πρώτου οικιστή της περιοχής. Ο οικισμός δεν διέθετε τις στοιχειώδεις ανέσεις αφού βρισκόταν εκτός σχεδίου πόλεως με τα περισσότερα κτίσματα να έχουν χτιστεί αυθαίρετα. Λόγω του καλού κλιματος της περιοχής και των γάργαρων νερών που κατέβαιναν από το βουνό Υμηττός, η περιοχή αποτέλεσε καλοκαιρινό θέρετρο επώνυμων ατόμων του πνευματικού κόσμου, και πολλές ήταν οι επαύλεις που χτίζονταν στην περιοχή. (Μία από αυτές ήταν και της Μαρίκας Κοτοπούλη που σήμερα λειτουργεί ως Μουσείο και ως χώρος εκδηλώσεων). Με την κατάτμηση όμως της γης και την πώληση των μικρών οικοπέδων ο αριθμός των κατοίκων αυξανόταν διαρκώς. Το ίδιο και η αυθαίρετη δόμηση έξω από τα όρια του εγκεκριμένου σχεδίου πόλης ιδιαίτερα μετά από τον "συνωστισμό" των προσφύγων από την Μικρά Ασία. Εκείνη την εποχή οι αγοραπωλησίες οικοπέδων -τα σχέδια των οποίων βασίζονταν σε αυθαιρεσίες ιδιωτών) είχαν την τιμητική τους. Το 1932 με την παρέμβαση του Υπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες σε οικόπεδα που τους παραχωρήθηκαν από το Δημόσιο. Εύλογο ήταν πως για λόγους πολιτικών σκοπιμοτήτων μερικοί υποψήφιοι βουλευτές άρχισαν να πιέζουν την κυβέρνηση προκειμένου να νομιμοποιηθούν αυτοί οι οικισμοί με το επιχείρημα πως στην κατάσταση στην οποία βρίσκονταν αποτελούσαν απειλή για την δημόσια υγεία αφού ως αυθαίρετος οικισμός δεν διέθετε τις στοιχειώδεις υποδομές (ύδρευση,αποχετευτικό κλπ). Οπως γίνεται συνήθως εν μια νυκτί η περιπόθητη νομιμοποίηση ήρθε κατά τη διάρκεια μιας προεκλογικής περιόδου.
Και μετά ήρθε η Κατοχή. Ο κόσμος πεινούσε, κρύωνε, άρχισε να καταστρέφει το (τότε) δάσος της περιοχής των Κουπονιών, κόβοντας ξύλα είτε για να ζεσταθεί είτε για να τα πουλήσει με αντάλλαγμα ένα κομμάτι ψωμί. Κόψε-κόψε αφού δεν έμεινε τίποτα στα Κουπόνια (σημερινά Ανω Ιλίσια) άρχισαν να κόβονται και τα δέντρα που ύπήρχαν κατά μήκος της κεντρικής οδού Ούλοφ Πάλμε μέχρι πάνω στον Υμηττό. Ενα αιώνα μετά (περίπου) στις μέρες δηλαδή, στη θέση εκείνου του δάσους θα βρεί κανείς πολυκατοικίες και αυτοκινητόδρομους.
Το 1947 η Κοινότητα Ζωγράφου μετατράπηκε τελικά σε Δήμο και το 1950 περιλαμβάνοντας στα όριά του τις περιοχές Γουδί και Κουπόνια (σημερινά Ανω Ιλίσια).
Ο πληθυσμός άρχισε να αυξάνεται με δραματικούς ρυθμούς, οι κάτοικοι που το 1941 ήταν 6551, το 2001 έγιναν 130000 και σήμερα λέγεται πως έχουν φτάσει τους 150000. Στην αύξηση του πληθυσμού συνετέλεσε και η εγκατάσταση της Πανεπιστημιούπολης η οποία προσέλκυσε πλήθος νέων ανθρώπων.
Σήμερα ο Δήμος Ζωγράφου αποτελεί τον πλέον πυκνοκατοικημένο Δήμο της Ευρώπης, με σοβαρά προβλήματα τόσο σε ελεύθερους χώρους όσο και σε επιβαρυμένο από ρύπους αέρα. Η δόμηση εξακολουθεί με τρελλούς ρυθμούς, αδιαφορώντας για το μέλλον που αυτή η ταχεία ανοικοδόμηση επιφυλάσσει, έτσι χωρίς πρόγραμμα όπως γίνεται στην Ελλάδα. Και τώρα έρχεται η απόφαση για την ανέγερση μεγάλου εμπορικού κέντρου στην ήδη επιβαρυμένη περιοχή.
Το παράδειγμα της ιστορίας της σταδιακής καταστροφής στου Ζωγράφου είναι ένα. Ομοιότητες θα βρούμε σε πολλές περιοχές τόσο της Αθήνας όσο και άλλων περιοχών. Πλέον η ανάσα στην πρωτεύουσα λιγοστεύει, οι ελεύθεροι χώροι που έχουν μείνει για χτίσιμο είναι λιγοστοί. Ας παραμείνουν πράσινοι η ας γίνουν.Το έχουμε ανάγκη τόσο για εμάς τους ίδιους, όσο και για τις επερχόμενες γενιές στις οποίες οφείλουμε να παραδόσουμε το δικαίωμα της ΖΩΗΣ.