ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ

Πέμπτη 1 Απριλίου 2010

...Το μοιρολόϊ της Παναγίας....(Πασχαλινά έθιμα)


....Μ. Παρασκευή αύριο....
....Μέρα κατά την οποία κορυφώνεται το συναίσθημα...
....Τα χείλη σφιγμένα σιγοψιθυρίζουν το μοιρολόϊ της Παναγίας ένα μακρύ αφηγηματικό τραγούδι που διηγείται τα Πάθη του Χριστού έτσι όπως τα έζησαν η Παναγία και οι Μυροφόρες.
Συναντιέται σε όλες τις περιοχές του ελληνισμού, από την Κύπρο και τον Πόντο ως την Κάτω Ιταλία.
Ο Ελβετός ελληνιστής, καθηγητής του Πανεπιστημίου της Γενεύης Bertrand Bouvier μετά από 25 χρόνια έρευνας, κατέγραψε 256 παραλλαγές στο βιβλίο του
Le Mirologue de la Vierge (Γενεύη 1976)

Ο θρήνος της Παναγίας αντιπροσωπεύει τον θρήνο κάθε μάνας που έχει βιώσει την απώλεια του πολυτιμότερου αγαθού της ζωής :
την ίδια τη ζωή του δικού της παιδιού.
Η Παναγία αναδεικνύεται παγκόσμιο και διαχρονικό σύμβολο για όλες αυτές τις μανάδες 
ανεξαρτήτως της καταγωγής τους, του θρησκεύματός τους ή του χρώματος του δέρματός τους .
Είναι χαρακτηριστικό πως σύμφωνα με πληροφορία που καταγράφεται στο βιβλίο του Samuel Baud-Bovy (Δοκίμιο για το Ελληνικό Τραγούδι, Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα, Ναύπλιο 1984), ακόμη και  "τουρκόφωνοι Χριστιανοί, οι Καππαδόκες από τα Φάρασα και τα Σύλατα τραγουδούσαν στη  τουρκική γλώσσα το Μοιρολόϊ της Παναγίας,
το μοιρολόϊ της Μάνας.

Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα,
σήμερ’ άγγελοι, αρχάγγελοι, όλοι μαυροφορούνε,
σήμερα όλοι θλίβονται και τα βουνά λυπούνται,
σήμερα πάνε κι’ έρχονται στης Παναγιάς την πόρτα.

Η Παναγιά η Δέσποινα καθόταν στο θρονί της,
την προσευχή της έκανε για το μονογενή της.
Ακούει βροντές, ακούει αστραπές και ταραχές μεγάλες,
προβάλλει, από τη θύρα της να δη στη γειτονιά της.
Βλέπει τον ουρανό θαμπό και τ’ άστρα βουρκωμένα
ακούει φωνή, ακούει λαλιά, απ’ αρχαγγέλου στόμα:
«Σώσε, κερά μου Παναγιά,  τούτηνε δα την ώρα
και τον Υγιό τον επιάσανε, και στο σταυρό τον πάνε.»

Η Παναγιά σαν τ’ άκουσε, έπεσε και λιγώθη,και,
σαν την συνεφέρανε, τούτο το λόγο λέει:
«Όσοι πονάτε το Χριστό, όλοι κοντά μου ελάτε.»

Η Μάρθα , η Μαγδαληνή και του Λαζάρου η μάννα,
του Ιακώβ η αδελφή, κ’ οι τέσσερες αντάμα, επήραν το στρατί-στρατί,
στρατί το μονοπάτι. Τηράν ζερβά, τηράν δεξιά, κανένα δε γνωρίζουν,
τηρούν και πιο δεξιώτερα, θωρούν τον Άϊ-Γιάννη.

«Άϊ μου Γιάννη, Πρόδρομε  και βαπτιστή του γιού μου,
μην είδες μου το τέκνο μου και σε το δάσκαλό σου;»

«Ποιος έχει χείλη να στο πη, καρδιά να μολογήση,
ποιος έχει χειροπάλαμα  για να σου τονε δείξη»;

«Έχεις και χείλη να το πης,  καρδιά να μολογήσης,
έχεις και χειροπάλαμα, για να μου τόνε δείξης.»

«Θωρείς εκείνον τον γυμνό, τον παραπονεμένο,
οπού φορεί στην κεφαλή, αγκάθινο στεφάνι;
Εκείνος είναι ο γιόκας σου,  κ’ εμέ διδάσκαλός μου.»

Η Παναγιά, σαν τάκουσε, τούτον τον λόγο λέει:
«Πού ‘ναι γκρεμνός να γκρεμιστώ, γιαλός να πάω να πέσω;»

Κανένας δεν της μίλησε να την παρηγορήση·
μον’ ο Χριστός της μίλησε απ’ τον σταυρόν επάνω:

«Κάμε, μαννούλα, υπομονή  και διάφορο δεν έχεις.
Στρώσε τραπέζι θλιβερά  να φάνε οι θλιμμένοι
και, το μεγάλο Σάββατο, καθού να μ’ απαντέχης.

Την Κυριακίτσα το πουρνό ,
θα πουν Χριστός Ανέστη  
(Κασιώτικη παραλλαγή)

Στο παρακάτω βίντεο σε μια συγκλονιστική ερμηνεία ο Χρόνης Αηδονίδης και η Νεκταρία τραγουδούν μιαν άλλη παραλλαγή του μοιρολογιού της Παναγίας


ΚΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ
λοιπόν
Ανάσταση και ανάταση ψυχική
Για να ξαναβρούμε τον Ανθρωπο μέσα μας

23 σχόλια:

  1. Καλησπέρα!
    Τα κάλαντά μας!!! Όχι όλο αυτό βέβαια.. κομμάτια του..
    Καλή Ανάσταση!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. καλή ανάσταση να έχουμε!
    όμορφη. πολύχρωμη. αληθινή. και πρωτίστως να μην ξεχνάμε τον (κάθε) Άνθρωπο!
    φιλιά σου πολλά! καλό μήνα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Κι οι ανθισμένες νερατζιές θα σμίγουνε το άρωμά τους με αυτό του μοσχολίβανου της επιτάφιας περιφοράς..
    Στο θρήνο της Αφγανής μάνας και άλλων που δε γνωρίζουμε το μυαλό μου γυρίζει... επίκαιρη η αναφορά σου.

    ΚΑΛH ANAΣTAΣΗ!

    Φιλί και Γλαρένιες αγκαλιές

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Καλη Ανασταση δυοσμαρακι.
    Ευχες απο καρδιας!

    :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Ναι σ' αυτό τον πόνο τριγύρισε κι εμένα ο νούς μου και σε εκείνον που περνούν δύσκολα σε νοσοκομεία ή ότι.

    Καλή Ανάσταση σε όλους

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. τις ευχές μου δυοσμαράκι

    καλό Πάσχα!!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Με μεγάλη επιμέλεια και σπάνια φροντίδα τα πονήματά σου, όπως πάντα. Εύχομαι Καλό Πάσχα και Ανάσταση ελπίδων

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Καλό Πάσχα να έχεις Dyosmaraki.
    Πολύ ωραία η ερμηνεία στο κομμάτι που συμπεριέλαβες...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Όνομα και πράμα ...
    ο άνθρωπος σκέτα αηδόνια !!!
    ΚΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ σου εύχομαι ...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Χριστός Ανέστη. Χρόνια σας πολλά και ό,τι επιθυμείτε.

    Το μοιρολόι της Παναγιάς είναι από τα ωραιότερα τραγούδια της παράδοσής μας. Όμως οι περισσότερες παραλλαγές του θέτουν ένα σημαντικό πρόβλημα σε όποιον θελήσει να το τραγουδήσει σήμερα ή να περιλάβει μια παλιά ηχογράφηση σε δίσκο:

    Σήμερον έβαλαν βουλή οι άνομοι Εβραίοι,
    οι άνομοι και τα σκυλιά κι οι τρισκαταραμένοι,
    για να σταυρώσουν το Χριστό, τον πάντων βασιλέα.

    Την εποχή που γράφτηκε (δεν ξέρω πότε ήταν αυτό, πριν από αρκετούς αιώνες) ο αντισημιτισμός ήταν κάτι απόλυτα δεδομένο στην Ελλάδα. Δεν ετίθετο θέμα να τον συγκαλύψει κανείς, ούτε να σεβαστεί τα ανθρώπινα δικαιώματα ή την αξιοπρέπεια των Εβραίων. Στην τυχόν περίπτωση όπου κάποιος ιδιόρρυθμος σκεφτόταν "μα κι αυτοί άνθρωποι είναι", υπήρχε η απάντηση που πρόβαλλε η παράδοση: "αυτοί στάυρωσαν το Χριστό".
    Το ακριβώς αντίστοιχο ίσχυε και για τους Γύφτους: αυτοί έκαναν τα καρφιά για τη σταύρωση, και γι' αυτό τους μισούμε και τους περιφρονούμε. Κι αυτό επίσης αναφέρεται στο Μοιρολόι, όπου μάλιστα παρήγγειλαν, λέει, του Γύφτου τρία καρφιά αλλά αυτός από υπερβάλλοντα ζήλο έφτιαξε πέντε και υπέδειξε ο ίδιος πώς να μπουν: τα δυο στα δυο τα χέρια του, τα δυο στα δυο του πόδια, το πέμπτο το φαρμακερό μπήξτε το στην καρδιά του.

    Πώς αντιμετωπίζουμε σήμερα ένα τέτοιο τραγούδι; Ας πούμε ότι είστε ο Αηδονίδης. (Δεν ξέρω αν στη συγκεκριμένη εκτέλεση έχουν απαλειφθεί στίχοι ή το έλεγαν πάντα έτσι όπως το λέει ο ίδιος.) Τι θα κάνατε μ' αυτούς τους επίμαχους στίχους; Το δίλημμα είναι μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα.
    α) Τους λέω αυτούσιους: στη χειρότερη περίπτωση κινδυνεύω να θεωρηθώ ότι τους ασπάζομαι, ότι υποστηρίζω και προπαγανδίζω αυτό το φριχτό ρατσισμό. Μπορούν μάλιστα πολύ εύκολα να βγουν και συνειρμοί σχετικά με το σημερινό Ισραήλ και να θεωρηθεί ότι κάνω στρατευμένη τέχνη. Στην ήπια περίπτωση φαίνομαι ότι ανέχομαι και δεν καταδικάζω το ρατσισμό των προγόνων μου. Στην πιο ανώδυνη όλων, απλώς υποβάλλω τους ακροατές μου στο να ακούσουν τέτοιες βίαιες εκφράσεις άδικης καταδίκης. Σημειωτέον ότι ζούμε σε μια εποχή όπου το πιο εύκολο πράγμα είναι να σου κολλήσουν μια ρετσινιά ρατσιστή ή φασίστα. Το κυνήγι φασιστομαγισσών είναι αγαπημένο χόμπι για πολύ κόσμο (έχετε μπει στο tvxs -tv χωρίς σύνορα- να δείτε τι συζητήσεις γίνονται στα σχόλια σχεδόν οποιασδήποτε ανάρτησης;).
    β) Τους λογοκρίνω: απαράδεκτο. Πώς μπορώ να επιβάλω λογοκρισία στην παράδοση, να αναδιαμορφώσω το παρελθόν κατά τις δικές μου απόψεις; Άσε που και η λογοκρισία εμπίπτει στο ως άνω κυνήγι μαγισσών.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. @Hafistiwnas
    Τραγουδιέται και στα μέρη σας Ηφαιστίωνα?
    Διαχρονικό τραγούδι
    Χρόνια Πολλά εύχομαι

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. @basnia

    Χρόνια Πολλά basnia μου.
    Με το βλέμμα στραμμένο στους συνανθρώπους μας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. @Φύρδην Μίγδην

    Στην Αφγανή μάνα ήταν η σκέψη μου όταν έγραφα την ανάρτηση Γλαρένια μου.

    Θρήνος από τη μια που ακολουθείται από χαρά για τη βλάστηση της φύσης και τη νέα καρποφορία.

    Η χαρμολύπη όπως την αποκαλούσαν

    Χρόνια Πολλά Γλαρένια μου

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  14. @αντώνης

    Χρόνια Πολλά Αντώνη μου
    Με πολλή αγάπη και σκέψη

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  15. Σαν κάλαντα τα έχουμε εδώ..!!!
    Καλημέρα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  16. @Freedula

    Ναι και όσοι βρίσκονται στα νοσοκομεία τέτοιες μέρες περνούν το δικό τους Γολγοθά.

    Χρόνια Πολλά και σε σένα φίλη μου

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  17. @logia
    @Noctoc
    @Sitalkis

    Χρόνια Πολλά φίλοι μου

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  18. @Μαριάνα

    Το συγεκριμένο τραγούδι όσες φορές και να το ακούσω με συγκλονίζει

    Χρόνια Πολλά εύχομαι

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  19. @Side 21

    Αηδονι-δης
    Πράγματι όνομα και πράμα

    Χρόνια Πολλά φίλε μου

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  20. @Πέπε

    Πολύ έυστοχος προβληματισμός (όπως πάντα) και πλούσια τα διλήμματα που θίγεις.

    Θα σου πω τη δική μου άποψη όπως την έχω διμαορφώσει έπειτα από πολύ προβληματισμό και σκέψη (σε οτιδήποτε αφορά τα παραδοσιακά τραγούδια αλλά και μουσική).

    Κατά τη γνώμη μου τα τραγουδάς αυτούσια και ας θεωρηθείς ρατσιστής ή οτιδήποτε!!!!!

    Αυτά ήταν τα λόγια των τραγουδιών και δεν θα τα άλλαζα για οποιονδήποτε ιδιαίτερα "ευαισθητοποιημένο" σε οποιασδήποτε μορφής δήθεν "ρατσιστικούς" στίχους.

    Με την ίδια λογική δεν θα έπερε να τραγουδάμε οποιοδήποτε παλιό ρεμπέτικο αφορά τη θέση της γυναίακς σε άλλες εποχές. Σου φέρνω σαν παράδειγμα το ευρέως διαδεομένο τραγούδι για κάποιαν Ελένη (Βαγγελίτσα κλπ) που τραγουδιέται απ΄άκρη σ΄ακρη όπου υπήρχε Ελληνισμός κι έλεγε πως όταν η (ας την πούμε) Ελένη αποπφάσισε να φορέσει τα Ευρωπαϊκά ρούχα (προφανώς απαρνήθηκε τη παραδοσιακή της φορεσιά και τόλμησε να πάει στο καφενείο (κατ΄εξοχήν άντρο του ισχυρού φύλου) και μάλιστα να καπνίσει τον ναργιλέ τότε μήνυσαν του αδελφού της και αυτός για να μην ντροπιαστεί στη τοπική κοινωνία πήγε και τη σκότωσε και μετά την περιέφεραν στο χωριό.

    Το συγκεκριμένο τραγούδι πιθανόν μιλά για κάποιο πραγματικό άτομο και διαδόθηκε με τη δύναμη της προφορικής παράδοσης παντού. Σήμερα η γυναίκα είναι χειραφετημένη και ίσως φαντάζει βάρβαρο το να σκοτώσει ο αδελφός την αδελφή μόνο και μόνο γιατί η αδελφή προέκυψε "επαναστάτρια" για τα δεδομένα της εποχής της.

    Ομως το τραγούδι δεν χάνει την καλλιτεχνική του αξία και σε τελική ανάλυση έτσι αυτούσιο πιστεύω πως θα πρέπει να τραγουδηθεί.

    Είναι χαζό (κατά τη ταπεινή μου γνώμη πάντα) να κρίνουμε οτιδήποτε με βάση το σήμερα και όχι με βάση την εποχή μέσα στην οποία δημιουργήθηκε.

    ΥΓ. Πολλά αριστουργήματα χάθηκαν για αυτούς τους λόγους που αναφέρεις. Στίχοι ξεχάστηκαν/απαλείφτηκαν για διάφορους λόγους. Θα μπορούσα να φέρω άπειρα παραδείγματα, όπως ένα ακόμη χαρακτηριστικό είναι πως στο όνομα της "ελληνικότητας" χάθηκαν πολύτιμοι στίχοι από τραγούδια Αρβανίτικα. Θεωρήθηκαν "ξένα" και "μιαρά". Το θεωρώ λάθος και μετά από πολύ προβληματισμό και σκέψη κατέληξα πως κάθε τι παραδοσιακό θα πρέπει να μεταφέρεται αυτούσιο στο σήμερα κρινόμενο με τα δεδομένα της εποχής παραγωγής του και όχι του τώρα.
    Σε ευχαριστώ για τα πολύτιμα σχόλιά σου που κάθε φορά θίγουν καίρια και επίκαιρα ζητήματα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Ποιά είναι η γνώμη σας;