Το εικονοστάσι......

Καλοκαίρι του 2003 σε μια από τις καλοκαιρινές περιπλανήσεις.
Βρίσκομαι στην Κρήτη στον δρόμο προς τις Μηλιές ένα πρωτότυπο χωριουδάκι για το οποίο θα αναφερθώ κάποια στιγμή γιατί αξίζει τον κόπο. Οι περιπλανήσεις μου συνήθως αφορούν ξεχασμένα μικρά χωριουδάκια που βρίσκονται μακριά από τα τουριστικά κέντρα . Σε αυτές τις εξερευνήσεις θυμήθηκα πως πολλές φορές έκανα στάση για να θαυμάσω κάποια περιφρονημένα μικρά κτίσματα, μικρούς "ναούς-προσκυνητάρια" που στολίζουν κάθε δρομάκι και μονοπάτι της ελληνικής υπαίθρου :

ΤΑ ΕΙΚΟΝΟΣΤΑΣΙΑ

Στα μάτια μου φάνταζαν (από τις αφηγήσεις των γερόντων) ως εκπλήρωση τάματος που προήλθαν από οράματα Αγίων αλλά μπερδεύονταν μαζί με φόβους για δαίμονες σε τρίστρατα από αρχαίες λαϊκές δοξασίες και ξορκισμούς.

Φορείς του πολυσύνθετου χαρακτήρα της λαϊκής θρησκείας στην ελληνική ύπαιθρο, είναι λυπηρό που ποτέ δεν αποτέλεσαν αντικείμενο ξεχωριστής μελέτης από τους μελετητές της λαϊκής μας παράδοσης.

Πολλές φορές σαν ταξίδευα νύχτα σε άγνωστες ερημικές τοποθεσίες, και πίστευα πως είχα χάσει τον δρόμο ή άμα ταξίδευα κάτω από δύσκολες καιρικές συνθήκες (με πάγους ή δυνατή βροχή) ένοιωθα μια παρηγοριά σαν έβλεπα να τρεμοφέγγει ένα καντηλάκι, ένοιωθα την φλόγα σαν μια παρουσία, σαν μια σημαδούρα που μου έλεγε "ναι αυτό ειναι το τάδε μονοπάτι". Γιατί έτσι λειτουργούσαν τα εικονοστάσια στο παρελθόν σαν σημάδια μονοπατιών για τους βοσκούς αλλά και τους περαστικούς στην προ - κινητού εποχή. Στις μέρες μας οι ορειβατικοί σύλλογοι σημαδεύουν με διαφορετικά σημάδια τα μονοπάτια.

Συνειδητοποιώ πως κατά τη διάρκεια των αναζητήσεων αυτών των απόμακρων χωριών, πολλές φορές κοντοστάθηκα σε κάποιο εικονοστάσι που για κάποιον λόγο τράβηξε την προσοχή μου.

Αλλοτε μπορεί να με τράβηξε η πρωτότυπη εξωτερική τους εμφάνιση, άλλοτε η τοποθεσία στην οποία είναι χτισμένα, άλλοτε θύμιζε κάποιον θρύλο και δοξασία από αυτούς που άκουσα κατά καιρούς από τα χείλη γερόντων....

Τις περισσότερες φορές με τράβαγε η περιέργεια να μάθω για ποιόν λόγο είχε φτιαχτεί το εικονοστάσι . Είναι γνωστό πως πολλά από αυτά φτιάχτηκαν για να μνημονεύσουν την ημέρα κατά την οποία ένας άγνωστος σε μας άνθρωπος έχασε τη ζωή του στο συγκεκριμένο σημείο.

Μα μου φαίνεται πως η σκέψη μου "ξεστράτισε".......Συγχωρέστε με! Συνεχίζω....Καλοκαίρι, οδηγώ σε έναν δρόμο που δεν γνωρίζω με προορισμό το χωριό Μηλιές.

Η ματιά μου πέφτει σε ένα εικονοστάσι...

Εικονοστάσι - Στο δρόμο προς τις Μηλιές

Καλοκαίρι 2003 - Κρήτη

Κοντοστέκομαι....Κατεβαίνω από το αυτοκίνητο και πλησιάζω στο τζαμάκι όπου διακρίνεται μια κορνίζα με μια φωτογραφία.

Διαβάζω :

"Διαβάτη συ που περπατάς
και τούτη δω τη γη πατάς
μη τη πατάς
χωρίς να αναστενάξεις..."

Από κάτω η φωτογραφία του παλλικαριού
και παρακάτω συνεχίζουν οι γραμμές με λέξεις ...

"Εδώ στις 27 Ιουλίου 1986
άφησε την τελευταία του πνοή
μόνος και αβοήθητος
ο Νικόλαος Γεωργίου Κυριακαντωνάκης ετών 21"

Δίπλα από την φωτογραφία τα απαραίτητα σύνεργα σε κάθε εικονοστάσι : το καντηλάκι, το λιβανιστήρι και τα καρβουνάκια με τα φυτιλάκια. Το καντηλάκι είναι σβηστό,μπροστά ένα γυάλινο δοχείο με πλαστικά λουλούδια...το ίδιο και πάνω.... Λίγο πιο κεί διακρίνω μια πλάκα χαραγμένη και διαβάζω ......

Στη μνήμη μου έρχονται οι στίχοι από το γνωστό ποίημα........

ΕΝ ΤΩ ΜΗΝΙ ΑΘΥΡ

Με δυσκολία διαβάζω στην πέτρα την αρχαία.
"Κύριε Ιησού Χριστέ". Ενα "Ψυχήν¨διακρίνω.
Εν τω μη[νί] Αθύρ" "Ο Λεύκιο[ς] ε[κοιμ]ήθη
Στη μνεία της ηλικίας "Εβί[ωσ]εν ετών"....
το Κάπα Ζήτα δείχνει που νέος εκοιμήθη.
Μες στα φθαρμένα βλέπω "Αυτό[ν]....Αλεξανδρέα".
Μετά έχει τρείς γραμμές πολύ ακρωτηριασμένες
μα κάτι λέξεις βγάζω - σαν "δάκρυα ημών" "οδύνην",
κατόπιν πάλι δάκρυα και ημίν τοις φίλοις πένθος"
Με φαίνεται που ο Λεύκιος μεγάλως θ' αγαπήθη.

(Καβάφης, 1917)

Ασυναίσθητα ανάβω το καντηλάκι που ήταν σβησμένο.

Πόσες ομοιότητες ....
Ο Νικόλας και ο Λεύκιος ήταν και οι δύο νεαρής ηλικίας (ο Νικόλας 21 και ο Λεύκιος ΚΖ=27). Και για τους δυό υπάρχει μια ανάμνηση, μια πλάκα, ένα εικονοστάσι....

Αδηλες μνήμες για να θυμίζουν στους περαστικούς διαβάτες την υλική υπόσταση των δύο νεαρών.

Θύμηση, μνήμη όπως θέλει ας την πει κανείς...... Οχι από τον Νικόλα ούτε από τον Λεύκιο αλλά από κάποιους άλλους ανώνυμους από τους οποίους οι δύο νεαροί καθώς φαίνεται "μεγάλως θ'αγαπήθησαν".

Τα χαραγμένα λόγια στην πλάκα την αρχαία, στο εικονοστάσι δηλώνουν την αγάπη, τη θλίψη αλλά και την υπόσχεση πως όσα χρόνια κι αν περάσουν δεν θα ξεχαστούν

"δεν έχει ώρα να μη σε θυμηθώ...."

Στην περίπτωση του Νικόλα ο περαστικός διαβάτης καλείται να συμμετάσχει σε αυτή τη θλίψη, το πένθος γιατί όπως μας πληροφορεί το μικρό σημείωμα της φωτογραφίας, ο Νικόλας άφησε την τελευταία πνοή του "μόνος κι αβοήθητος"

Μπήκα στο αυτοκίνητο και έφυγα για να συνεχίσω το ταξίδι μου....

Την επομένη, ανέτειλε μια καινούργια ημέρα, γεμάτη με νέες περιπλανήσεις σε νέα ανεξερεύνητα μέρη....Ετσι είναι πλασμένη αυτή η ζωή με λίγο από χθές, λίγο από σήμερα , λίγο από αύριο, λίγο από μέλλον.

Περπατώντας βλέπω κάτι χαλάσματα. Ασυναίσθητα αρχίζω να ονειροπολώ: Προσπαθώ να μαντέψω ποιοί να κατοικούσαν εκεί μέσα? πότε να έζησαν?

Το βλέμμα μου αρχίζει να ψάχνει κάποια επιγραφή κάτι που να μιλάει για αυτό το κτίσμα και τους ανθρώπους που κατοικούσαν εκεί μέσα......

Μάταια...Μοναχά χαλάσματα!

Πάνω από τα χαλάσματα ένα παράθυρο, έχει λίγη σκιά. Πλησιάζω και κάθομαι στο περβάζι του παραθύρου. Προσπαθώ να δω ό,τι μπορώ μέσα από αυτό...

Το παράθυρο κοιτά στη θάλασσα...

Dyosmaraki - Συλλογισμός

Σπιναλόγκα - Κρήτη - Καλοκαίρι 2003

Θυμάμαι....σκέφτομαι.....προβληματίζομαι...

Χαλάσματα, Ανθρώπινες υπάρξεις, Αρχαίες πέτρες....

Εικονοστάσια που μας προσφέρουν θύμησες καταλοίπων του παρελθόντος, ανθρώπων που δεν γνωρίσαμε οι ίδιοι . Τι κι αν εμείς δεν τους γνωρίσαμε? Τι κι αν ίσως δεν κοντοσταθεί κανείς ξανά μπροστά στις θύμησες?

Εκείνοι είναι βέβαιο πως υπήρξαν, έζησαν,μεγάλωσαν,αγάπησαν και αγαπήθηκαν....

Γνώριμοι μοναχά σε αυτούς που τους αγάπησαν.

Νοιώθω τυχερή! Μια αρχαία σπασμένη επιγραφή στον δρόμο του ποιητή, και ένα εικονοστάσι στον δικό μου δρόμο φανέρωσαν πως κάποτε υπήρξαν δύο νέοι που τους λέγανε τον έναν Λεύκιο και τον άλλον Νικόλα ....

Θα έμεναν στη λήθη....

"Εν τω μηνί Γαμηλιώνι*"

(*Σύμφωνα με το σημερινό ημερολόγιο ο μήνας Γαμηλιών τοποθετούνταν από τα μέσα Ιανουαρίου έως τα μέσα Φεβρουαρίου ενώ ο Αθύρ τοποθετούνταν κατά τον Σεπτέμβριο ή Οκτώβριο).