Ζωγραφίζοντας μια ιστορία - Καφενείο "Παρθενών"- Τσαρούχης

Τσαρούχης - Καφενείο ο "Παρθενών"

(Ιδιωτική συλλογή)

Ο πίνακας στον οποίο είναι αφιερωμένη αυτή η Δευτέρα είναι ενός καλλιτέχνη που αγαπώ ιδιαίτερα.
Ο Τσαρούχης (1910-1989) αγάπησε τις έννοιες "παράδοση" και "ελληνικότητα" και δεν έκανε ποτέ διαχωρισμούς ανάμεσα στην κλασσική και τη βυζαντινή τέχνη, τη λαϊκή τέχνη η τον Καραγκιόζη. Σύμφωνα με τον Ξύδη "....ο Τσαρούχης δεν συνέβαλε μόνο στην ανακάλυψη της ελληνικής παράδοσης αλλά στάθηκε πρωτοπόρος αφού κατάφερε να αποκαλύψει πόσο γόνιμα μπορεί να λειτουργήσει η παράδοση στην τέχνη, όταν ερμηνευτούν και αφομοιωθούν σωστά σε συγκεκριμένες περιπτώσεις τα τόσο ποικιλόμορφα στοιχεία της...."
Ενα από τα αγαπημένα του θέματα ήταν οι προσόψεις καφενείων εκδηλώνοντας έτσι μια πρωτοποριακή μορφή έκφρασης όπου μέσα από την απλότητα και την αληθοφάνεια αναδεικνύονται νέες εκδοχές της πραγματικότητας.
Το συγκεκριμένο έργο απεικονίζει το Καφενείο "Παρθενών" το οποίο βρισκόταν στην πλατεία Ομόνοιας, στα Χαυτεία απέναντι από το μεγαλομπακάλικο του Καπράλου. Αποτέλεσε ένα από τα δύο "καφενεία της μαστοριάς" όπως περιγράφονται στο "Αθηναϊκό ημερολόγιο" του 2000 των Καιροφύλλα και Φιλιππότη. Δίκαια χαρακτηρίστηκε ως καφενείο της μαστοριάς αφού θαμώνες ήταν κυρίως οικοδόμοι (ειδικότερα σοβατζήδες,και μαρμαράδες). Καμιά φορά σύχναζαν και συνταξιούχοι που έρχονταν τα πρωινά για να ρίξουν καμιά κλεφτή ματιά στις τσάμπα εφημερίδες που κυκλοφορούσαν ανάμεσα στους θαμώνες.
Το καφενείο είχε μεγάλη πρόσοψη στο πεζοδρόμιο αλλά μέσα είχε μικρό βάθος. Ετσι στον μέσα τοίχο είχε τοποθετηθεί ένας μεγάλος καθρέφτης για να δίνει βάθος. Η διακόσμηση ήταν λιτή και απέριττη με δάπεδο στρωμένο με άσπρα και κεραμιδί πλακάκια και με τραπεζάκια με μαρμάρινη επιφάνεια πάνω σε ξύλινη τρίποδη βάση. Μερικές ξύλινες κρεμάστρες για τα παλτά στόλιζαν το απέριττο τοπίο και ένα ρολόϊ εκκρεμές στεκόταν κάτω από τους ανεμιστήρες οροφής που λειτουργούσαν διαρκώς για να δροσίζουν τόσο τους θαμώνες όσο και τον Κυριάκο και τον Μήτσο, τους πρωταγωνιστές του καφενείου.
"Εναν βαρυγλυκό εδώ", "έναν ναι και όχι παρακαλώ" φώναζαν οι πελάτες και η ψυχή του καφενείου οι σερβιτόροι ο Κυριάκος (ο χοντρούλης) και ο Μήτσος (ο αεικίνητος) με το ξακουστό μνημονικό του έτρεχαν να ικανοποιήσουν και τον πιο απαιτητικό θαμώνα, ετοιμάζοντας τους καφέδες που τους σερβίριζαν σε χοντρά ή ψιλά φλυτζάνια, αναλόγως του γούστου του πελάτη. Ο καφές συνοδευόταν απαραίτητα από το γλυκό του κουταλιού, το λουκουμάκι ή το "υποβρύχιο" (εκείνη τη μπαλίτσα της βανίλιας την βυθισμένη στο δροσερό νερό), καμιά φορά ο καφές συνοδευόταν και με ναργιλέ (ο οποίος υπήρχε μέχρι το 1960).
Ομως στο φλυτζάνι του καφέ, κάθε παραμονές των εκλογών οι θαμώνες εκτός από τον καφέ έπιναν με άκρα μυστικότητα και το κονιακάκι τους. Η συνωμοτική μυστικότητα οφειλόταν σε εκείνη την αστυνομική διάταξη η οποία απαγόρευε τη διάθεση αλκοολούχων ποτών σε δημόσια κέντρα....Στον Παρθενώνα οι θαμώνες με έναν κώδικα επικοινωνίας από αυτούς που μοναχά μερικοί γνώριζαν, όταν παράγγελναν το κονιακάκι που πυροδοτούσε τις ατέρμονες συζητήσεις περί των πολιτικών υποψηφίων, συνεννοούνταν απόλυτα με τον Κυριάκο και τον Μήτσο. Εκείνοι σφυρίζοντας αδιάφορα πριν να φέρουν το κονιακάκι, ρωτούσαν "σε ψιλό η χοντρό φλυτζάνι?" σαν να επρόκειτο για τον καφέ....
Βέβαια εκτός απο αυτόν τον μυστικό κώδικα που μοναχά οι θαμώνες του καφενείου γνώριζαν, υπήρχαν πολλοί άλλοι όπως για παράδειγμα όταν κάθε Μεγάλη Παρασκευή ο Μήτσος το γκαρσόνι κάρφωνε στον τοίχο πάνω από τον πάγκο ένα βαλέ μπαστούνι , σήμα ότι "σήμερα απαγορεύεται η χαρτοπαιξία".
Καθημερινά γύρω στις 6 το πρωί το πεζοδρόμιο γέμιζε από τους οικοδόμους που κρατούσαν μια τσάντα στο χέρι με τα σύνεργά τους. Είτε είχαν δώσει ραντεβού με τον εργολάβο για να τους μεταφέρει στην οικοδομή που εργάζονταν, είτε στέκονταν εκεί αφού γνώριζαν πως άμα ένας εργολάβος ζητούσε προσωπικό ήταν βέβαιο πως θα ερχόταν εκεί να ψάξει....Ο Παρθενών λειτουργούσε σαν ένα είδος "στέκι ευρέσεως εργασίας"......
Ο Παρθενών στις δεκαετίες του 50 και του 60 λειτουργούσε και σαν γραφείο των εργολάβων αφού τότε στις οικοδομές δούλευαν και το Σάββατο μέχρι τις 5 το απόγευμα. Τα Σάββατα το απόγευμα επικρατούσε συνωστισμός, αφού το απογευματάκι όλοι περίμεναν τους εργολάβους (ο κάθε εργολάβος είχε το δικό του τραπεζάκι που παρέμενε κενό), άνοιγε τα τεφτέρια του και άρχιζε να καλεί έναν-έναν τους εργαζόμενους για να τους πληρώσει.

Στην φωτογραφία βλέπουμε το κτίριο στα Χαυτεία που στέγαζε το καφενείο "Παρθενών". Ο Παρθενών αποτέλεσε καλό στέκι για μεροκάματο και για τους λούστρους οι οποίοι με το σκαμνάκι στη μασχάλη και το κασελάκι κρεμασμένο στον ώμο με τις βούρτσες και τα βερνίκια έσπευδαν να καθαρίσουν τα παπούτσια των εργολάβων που ήταν σκονισμένα από την οικοδομή και έβγαζαν καλό μεροκάματο αφού έβρισκαν μαζεμένη πελατεία.

Σύμφωνα με την Αρτεμι Σκουμπουρδή "τα καφενεία έλκουν την καταγωγή τους από τα "θερμοπώλια" της αρχαίας Αγοράς, όπου συναθροίζονταν οι πολίτες για τις πλέον σημαντικές δραστηριότητες. Εκεί "πίνοντες,συνήρχοντο συνομιλούντες" σε καθημερινή βάση, επικοινωνούσαν και απολάμβαναν θερμά ποτά κατά τους χειμερινούς μήνες και αντίστοιχα αναψυκτικά στη θέρμη του καλοκαιριού".....Αλλωστε η σύγχρονη ιστορία του έθνους μας (όπως θα δούμε προσεχώς) είναι βγαλμένη από τα μπρίκια των καφενείων........

Με την καθιέρωση της αργίας του Σαββάτου στην οικοδομή, το καφενείο ο Παρθενών σταδιακά έχασε την πελατεία του και άρχισε ο οικονομικός μαρασμός. Αντεξε μέχρι το 1976....χρονιά κατά την οποία κατεδαφίστηκε και με την συνένωση των όμορων οικοπέδων κτίστηκε το μέγαρο γραφείων που έχει πρόσοψη στην πλατεία Ομονοίας στην οδό Σταδίου εκεί δίπλα στο "ΝΕΟΝ" στην Ομόνοια.......Μαζί κατεδαφίστηκε και ένα κομμάτι της ιστορίας μας.......