Μπικάκη Ασπασία "Η βελόνα είναι το πινέλο μου,τα νήματα τα χρώματά μου"

(1981) Θερισμός Ι (Λεπτομέρεια), Ασπασία Μπικάκη

1,85Χ70 cm Ιδιωτική συλλογή, Βόννη

(2000) Το πανηγύρι, Ασπασία Μπικάκη

90Χ60 cm Ιδιωτική συλλογή, Ξάνθη

Υποστηρίζω την άποψη πως ένας άνθρωπος που είναι κλεισμένος αποκλειστικά στο "επιστημονικό" εργαστήρι του δεν είναι σε θέση ποτέ να γνωρίσει πραγματικά έναν λαό και την πνευματική και καλλιτεχνική δημιουργία του. Ετσι από πολύ μικρή ηλικία αγαπούσα να έρχομαι σε επαφή με ανθρώπους στους οποίους διέκρινα ενστικτωδώς (αφού δεν είχα την απαραίτητη επιστημονική κατάρτιση) κάποιο χάρισμα, κάτι το "διαφορετικό", κάτι το οποίο και εγώ η ίδια δεν μπόρεσα ποτέ να προσδιορίσω. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα στη ζωή μου να γνωρίσω πολλούς χαρισματικούς αλλά ανώνυμους "ασπούδαχτους" ανθρώπους (έκφραση που έκλεψα από κάποιο σχόλιο σε άλλο blog) οι οποίοι με έκαναν να συνειδητοποιήσω πόσο λανθασμένη είναι η αντίληψη πως ο παραδοσιακός πολιτισμός είναι συντηρητικός, επαναλαμβανόμενος, οπισθοδρομικός και πως ο καλλιτέχνης δημιουργεί πάνω σε τετριμμένα πρότυπα του παρελθόντος από τα οποία δεν μπορεί να ξεφύγει........

Ενας από αυτούς τους ανθρώπους που γνώρισα φέτος το καλοκαίρι, κατά τη διάρκεια των διακοπών μου, είναι η Ασπασία Μπικάκη η οποία γεννήθηκε στο Σφακοπηγάδι του Κισσάμου το 1937. Την βρήκα στο "Κρητικό σπίτι", σε έναν κεντρικό δρόμο της Παλιάς πόλης των Χανίων, εκεί όπου στεγάζεται η Καθολική εκκλησία. Σε αυτόν τον χώρο η Ασπασία Μπικάκη έχει στεγάσει τον "δικό της κόσμο".

Η Μπικάκη είναι μια ιδιότυπη ζωγράφος η οποία δεν ζωγραφίζει με πινέλα αλλά με κλωστές...... Από πολύ μικρή παρακολουθούσε την καθημερινή ζωή των ανθρώπων, εμπνεόταν από αυτήν και κένταγε τα προικιά των κοριτσιών από την ηλικία των 14 ετών για βιοποριστικούς λόγους. Οσο για σπουδές ? Ούτε να το διανοηθεί κανείς, αφού στην τοπική κοινωνία εκείνα τα χρόνια θεωρούνταν αδιανόητο για μια γυναίκα να σπουδάσει. Αλλωστε υπήρχαν 2 αγόρια στην οικογένεια που θα σπούδαζαν ενώ τα οικονομικά της φτωχής οικογένειας δεν επέτρεπαν για περίσσια έξοδα. Ετσι εκείνη έμελλε να ζωγραφίζει με τις κλωστές τα προικιά των κοριτσιών με όλα εκείνα τα σύμβολα (άγγελοι,γαμήλια στέφανα, παγώνια,κοκκοράκια κλπ) που στις τότε τοπικές κοινωνίες θεωρούνταν πως έτσι κεντημένα όπως ήταν πάνω στα είδη του νοικοκυριού θα έφερναν με έναν ομοιοπαθητικό τρόπο την ευτυχία στο μελλοντικό ζευγάρι.

Αργότερα η Μπικάκη άρχισε να "ζωγραφίζει με τις κλωστές" τις καθημερινές δραστηριότητες των ανθρώπων. Οι παραγωγικές διαδικασίες, το μάζεμα των ελιών, το κλάδεμα των αμπελιών, το μιτάτο και η διαδικασία παραγωγής του τυριού, αλλά και σκηνές από την καθημερινότητα όπως τα πανηγύρια, ο γάμος και πολλά άλλα αποτέλεσαν τα αγαπημένα θέματά της. Κάθε έργο της (μερικά φτάνουν τα 3 μέτρα μήκος) αποτελεί την περιγραφή μιας μεγάλης ιστορίας με κεντημένα σε διαφορετικά μέρη του πανιού τις επί μέρους σκηνές που απαρτίζουν το σύνολο της ιστορίας που αφηγείται. Γιατί περί αφήγησης πρόκειται. Η πρωτοτυπία της Μπικάκη είναι πως δεν αντιγράφει από τυπωμένα σχέδια, (όπως συνηθίζεται στην σύγχρονη κοινωνία) αλλά ανασύροντας από τη μνήμη της βιωμένα στιγμιότυπα τα "ζωγραφίζει", και στη συνέχεια με τη βελόνα της τα αφηγείται με τον δικό της μοναδικό τρόπο.

Η τέχνη της Μπικάκη θα μπορούσε να παρομοιαστεί με την τέχνη των ναϊφ ζωγράφων, αν δεν κυριαρχούσε η άποψη πως η κεντητική αποτέλεσε από τα παλιά χρόνια μια ασχολία για αργόσχολες νοικοκυρές. Οι δημιουργίες της Μπικάκη μοιάζουν με παιδικές ζωγραφιές όπως και δημιουργίες των ναϊφ ζωγράφων.

Μέσα στον λιγοστό χρόνο που συζήτησα με την Μπικάκη, αντιλήφθηκα πως αυτή η γυναίκα διαθέτει μια εσωτερική φλόγα για αυτό που κάνει την οποία σου μεταδίδει χωρίς να το καταλάβεις. Η ίδια με το αφηγηματικό της έργο αποδεικνύει πως όχι μόνο η κεντητική δεν είναι μια απλή γυναικεία ενασχόληση αλλά μπορεί επάξια να σταθεί ως τέχνη δίπλα στην τέχνη της ζωγραφικής αφού όπως έχει πεί η ίδια :

" Η βελόνα είναι το πινέλο μου,τα νήματα τα χρώματά μου"