Λαϊκά έθιμα της 1ης του Μάρτη: «Μάρτης» ή «Μαρτιά» & "Χελιδονίσματα"

Πηγή φωτό εδώ

Λάβαμε από τον φίλο αναγνώστη του blog ένα αφιέρωμα στα έθιμα της "Μαρτιάς" 

(της 1ης του  Μάρτη) 

και το αναδημοσιεύουμε :

«Μάρτης» ή «Μαρτιά»

«Οπόχει κόρη ακριβή τον Μάρτη Ήλιος μη τη δει».

 
«Ο ήλιος του Μαρτιού τρυπά το κέρατο βοδιού».

«Του Μάρτη ο ήλιος βάφει και πέντε μήνες δεν ξεβάφει».

 

Με νοσταλγία θυμάμαι τα παιδικά μου χρόνια που όπως μας είχαν μάθει οι παππούδες μας 

την τελευταία μέρα του Φλεβάρη φτιάχναμε τον «Μάρτη» που έπρεπε να περάσουμε στο χέρι

 μας την πρώτη μέρα του μήνα και μάλιστα πριν βγούμε από το σπίτι μας, για να μην μας κάψει ο δυνατός ήλιος του Μάρτη.

 Ο «Μάρτης» ή «Μαρτιά» είναι ένα παμπάλαιο έθιμο, που το  συναντάει κανείς σε όλη τη Βαλκανική χερσόνησο. Πιστεύεται ότι έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα, και συγκεκριμένα στα Ελευσίνια Μυστήρια. Οι μύστες των Ελευσίνιων Μυστηρίων έδεναν μια κλωστή, την «Κρόκη», στο δεξί τους χέρι και το αριστερό τους πόδι. Οι αρχαίοι Έλληνες φορούσαν «Μάρτη» και μάλιστα οι κοπέλες στόλιζαν με «Μάρτη» και το άγαλμα της θεάς Αθηνάς. Ο Παυσανίας μάλιστα αναφέρει πως αυτή την πρόληψη την είχαν πάρει από τους Αιγυπτίους. Όταν τελείωνε ο μήνας έπλεναν την κόκκινη κλωστή (ταινία) στον Ιλισσό ποταμό και την φύλαγαν για τον επόμενο χρόνο. Έτσι η ταινία αυτή πήγαινε από γενιά σε γενιά και όσο πιο παλιά ήταν τόσο πιο γούρικη θεωρείτο.

Από τη 1η ως τις 31 του Μάρτη, τα παιδιά σχεδόν σε ολόκληρη την Ελληνική επικράτεια φορούσαν στον καρπό του χεριού τους ένα βραχιολάκι, φτιαγμένο από στριμμένη άσπρη και κόκκινη κλωστή, τον «Μάρτη» ή «Μαρτιά». Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, ο «Μάρτης» προστατεύει τα πρόσωπα των παιδιών από τον πρώτο δυνατό ήλιο της άνοιξης, για να μην καούν. Σε μερικές μάλιστα περιοχές της Ελληνικής υπαίθρου ο «Μάρτης» φοριέται στο μεγάλο δάχτυλο του ποδιού σαν δαχτυλίδι για να μην σκοντάφτει ο κάτοχός του. Το βραχιολάκι αυτό σύμφωνα με την παράδοση το βγάζουν στο τέλος του μήνα και το αφήνουν συνήθως πάνω στις τριανταφυλλιές, για να τον πάρουν τα χελιδόνια και να φτιάξουν με αυτό τη φωλιά τους. Άλλοι πάλι, δένουν τον «Μάρτη» σε κάποιο καρποφόρο δέντρο, ώστε να του χαρίσουν μεγάλη καρποφορία, ενώ άλλοι τον αφήνουν κάτω από μια πέτρα κι αν την επόμενη ημέρα βρουν δίπλα της ένα σκουλήκι, τότε αυτό σημαίνει ότι η υπόλοιπη χρονιά θα είναι πολύ καλή για αυτούς.

Το έθιμο του Μάρτη γιορτάζεται ίδιο και απαράλλαχτο στα Σκόπια με την ονομασία «Μάρτινκα» και στην Αλβανία ως «Βερόρε», αλλά και στη Βουλγαρία που το αποκαλούν «Μαρτενίτσα» και τέλος στη Ρουμανία που είναι γνωστό ως «Μαρτιζόρ».

Καλό μήνα  και προσοχή  από τον ήλιο!!  Βάλατε τη « Μαρτιά» σας ;

Κ. Γ. Καντούτσης

Τα χελιδονίσματα

Εμείς να προσθέσουμε ότι παράλληλα με το έθιμο της  "Μαρτιάς"  ένα άλλο έθιμο που κρατά και αυτό από την Αρχαιότητα είναι τα "Χελιδονίσματα". Σύμφωνα με μια παράδοση, το χελιδόνισμα είναι ένα παλιό έθιμο του Μαρτίου που σχετίζεται με τον ερχομό των χελιδονιών. Λέγεται πως πρώτη το ξεκίνησε η κόρη του Κλεόβουλου στη Λίνδο τον 6ο αιώνα πΧ. Παλαιότερα νήστευαν ολόκληρη τη Σαρακοστή και έτρωγαν μόνο μία φορά την ημέρα. Μερικές νησιώτισσες τηρούν ακόμη αυτή τη νηστεία. 

Στο διάστημα αυτό τρώνε χόρτα, όσπρια, βραστές σκέτες πατάτες, όλα χωρίς λάδι, και θαλασσινά, όπως πεταλΐδες, κοχλιούς, φούσκες, αχινούς, πίνες και άλλα.

Τα παιδιά περνούσαν από σπίτι σε σπίτι κι έλεγαν τα κάλαντα για τον ερχομό της άνοιξης, κρατώντας ένα ομοίωμα χελιδονιού 

(προάγγελου της άνοιξης)

και τραγουδούσαν : 

"Ο Μάρτης ήρθε με χαρές και με δροσιές γεμάτος,
όλα τα έχνη τα κακά να μη φανή η φανιά ντως,
όξω ψύλλοι και κοργοί, όφιδες και μποντικοί
κολισαύρες και λιακόνια,
όξω απού τ΄ αφεντικού το στρώμα.
Το χελιδόνι νάρχεται , στο σπίτι να φωλεύγει,
και να του δίδετε θροφή να παίρνει να μισέβγει
να πηαίνει εις την έρημο, να είναι φορτωμένο,
να τρώει να ευφραίνεται κι αυτό το βλοημένο
δώτε και μας τον κόπο μας, ό,τι είναι ο ορισμός σας
και ο Χριστός μας πάντοτε να είναι ο βοηθός σας,
χρόνους πολλούς να ζήσετε, πάντα ευτυχισμένοι
σωματικά και ψυχικά να είστε ευτυχισμένοι " 

(Χελιδονίσματα Κρήτης) 

Στο βίντεο ακούγονται χελιδονίσματα από παιδιά της Χάλκης με ευχές για υγεία 

και πολλά άλλα όμορφα λόγια

Κι από του χρόνου σας λοιπόν