Σίγησε το αηδόνι του παραδοσιακού τραγουδιού : Δόμνα Σαμίου (1928 - 2012 )

Σίγησε χθες βράδυ η φωνή της μεγάλης ερευνήτριας και ερμηνεύτριας του παραδοσιακού μας τραγουδιού, η Δόμνα Σαμίου σε ηλικία 84 ετών.

Η Δόμνα Γεννήθηκε την 12 Οκτωβρίου 1928 στη λαϊκή συνοικία της Καισαριανής από γονείς πρόσφυγες μισκρασιάτες. Οι γονείς της κατάγονταν από το Μπαϊντίρι ένα χωριό της ευρύτερης περιοχής της Σμύρνης. Η μητέρα της ήρθσε στην Ελλάδα το 1922 ενώ ο πατέρας της αργότερα με την ανταλλαγή των πληθυσμών μια και είχε πιαστεί αιχμάλωτος ως στρατιώτης.

Στις γειτονιές της Καισαριανής αλλά και από τους γονείς της απέκτησε τα πρώτα ακούσματα κι έτσι αγάπησε τις παραδοσιακές μελωδίες. Από μικρό κοριτσάκι, σε ηλικία 13 χρονών έδειξε το ενδιαφέρον της για την παραδοσιακή μουσική και το τραγούδι καθώς και την βυζαντινή μουσική. Δάσκαλός της ήταν ο Σίμων Καράς, στον "Σύλλογο προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής" διδάχτηκε ψαλτική και παραδοσιακά τραγούδια ενώ παράλληλα σπούδασε στο νυχτερινό Γυμνάσιο.

Η σχέση της με το Εθνικό Ιδρυμα Ραδιοφωνίας/Ε.Ι.Ρ. ξεκίνησε όταν ήρθε σε επαφή με αυτό ως μέλος της χορωδίας του Σίμωνα Καρά. Το 1954 θα προσληφθεί στο Τμήμα Εθνικής Μουσικής και θα της δoθεί η δυνατότητα να γνωριστεί με τους σημαντικότερους λαϊκούς μουσικούς οι οποίοι έρχονταν για τις ραδιοφωνικές εκπομπές. Παράλληλα η αγάπη της θα την σπρώξει να ασχοληθεί με την μουσική επιμέλεια εκδόσεων δίσκων, θεατρικών εκπομπών και κινηματογραφικών ταινιών.

Από το 1963 ταξιδεύει διαρκώς σε ολόκληρη την Ελλάδα σε έναν αδιάκοπο αγώνα που κράτησε μέχρι τα τελευταία της χρόνια προκειμένου να διασώσει μέσω της επιτόπιας καταγραφής των παραδοσιακών ήχων, μελωδιών και εκφράσεων του τόπου μας.

Το 1971 θα δηλώσει παραίτηση από την Ραδιοφωνία για να συνεχίσει το μεράκι και τον αγώνα της  μέσα από τη συνεργασία με τον Διονύση Σαββόπουλο και αργότερα με τη συμμετοχή της στο φεστιβαλ Μπαχ στο Λονδίνο 

(διοργανώθηκε από τη Λίλα Λαλάντη).

Το 1974 θα αρχίσει μια λαμπρή συνεργασία με την Columbia και θα προβεί σε πλούσια παραγωγή LP.

Το 1976-77 με σκηνοθέτες τον Φώτο Λαμπρινό και τον Ανδρέα Θωμόπουλο πρωτοστατεί στη δημιουργία 20 επεισοδίων για την εκπομπή της ΕΡΤ «Μουσικό οδοιπορικό» και ηχογραφήσεις παραδοσιακών τραγουδιών στην επαρχία.

Το 1981 θα ιδρύσει τον "Καλλιτεχνικό Σύλλογο Δημοτικής Μουσικής - Δόμνα Σαμίου" με σκοπό την διάσωση και προβολή της παραδοσιακής μουσικής μέσω της έκδοσης δίσκων και τη διοργάνωση εκδηλώσεων με αυστηρές επιστημονικές και ποιοτικές προδιαγραφές, όλα αυτά μακριά από την εμπορευματοποίηση που επιβάλλουν οι μεγάλες δισκογραφικές εταιρείες.

Στη Σκιάθο , ακούει τραγούδια από τον λαό σε όλα τα μέρη της Ελλάδος και τα σώζει με διαρκείς καταγραφές τους.

Η Δόμνα Σαμίου με το πάθος της για την παραδοσιακή μουσική και το τραγούδι της και με το έργο της διέσωσε και πρόβαλλε πολύτιμες πτυχές της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής σε ολόκληρο τον κόσμο. Δίσκοι της έχουν εκδοθεί στη Γαλλία, στη Σουηδία και αλλού.

Αφιέρωσε ολόκληρη τη ζωή της σε συναυλίες από την Αυστραλία μέχρι τη Νότια Αμερική που δεν συγκίνησαν μόνο τους Έλληνες της Διασποράς αλλά μέσω αυτών αποκαλύφθηκε στους ξένους η  ποιοτική «ελληνική μουσική δίχως μπουζούκι», όπως γράφτηκε σε κάποια κριτική συναυλίας της στη Σουηδία.

Στην Ελλάδα, αναρίθμητες είναι οι εμφανίσεις της σε συναυλίες κάθε είδους αλλά και τα αφιερώματα

Συνεργάστηκε για κάποια χρόνια και με το Μουσείο Λαϊκών Οργάνων στη Πλάκα όπου δίδαξε  παραδοσιακό τραγούδι. Εκεί τη γνώρισα κι εγώ.

Στην ερώτησή μου  "Γιατί σήμερα οι άνθρωποι δεν τραγουδούν τόσο όμορφα όσο παλιά ;",

η Δόμνα μου απάντησε : "Γιατί δεν ακούνε τόσο όμορφους ήχους όσο παλιά. Παλαιότερα, ένα παιδί από αγροτική οικογένια το έπαιρναν μαζί οι γονείς στις εργασίες τους μέσα στα χωράφια. Εκεί ερχόταν σε επαφή από βρέφος με τα αηδόνια, με το κελάδημα της καρδερίνας, με τους ήχους του ποταμού, με το θρόϊσμα των φύλλων. Για αναλογίσου, στις μέρες μας, ποιά είναι τα πρώτα ακούσματα των μωρών ; "

Αγαπητή φυσιογνωμία όχι μόνο στους στενούς της συνεργάτες αλλά και σε όσους την γνωρίζουν μέσα από το πολύτιμο έργο της, τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις, με αποκορύφωμα την απονομή μεταλλίου από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κ. Στεφανόπουλο το 2005.

Σε μια συνέντευξή της έλεγε :

"Πόσες φορές το ’χω πει ως τώρα. Πρέπει ν’ αρχίσουμε απ’ το νηπιαγωγείο. Αφού δεν τα μαθαίνουνε πια τα τραγούδια οι άνθρωποι στο σπίτι, όπως γινότανε παλιότερα. Οι μεγάλοι πώς βρεθήκανε να ξέρουνε τραγούδια; Τα μάθανε από παιδάκια, απ’ το σπίτι τους. Απ’ το γλέντι το οικογενειακό, απ’ τη γειτόνισσα, παίρνει τ’ αυτάκι του, απ’ τη γιαγιά του που τον νανούριζε. Τώρα η γυναίκα δεν τραγουδάει πια. Βάζει το ραδιόφωνο κι ακούει τα κατασκευάσματα τα σημερινά. Έχει στάση παθητική. Χρόνο δεν έχει.
Από τη στιγμή που το παιδί δε βρίσκει την ευκαιρία ν’ ακούσει πια τραγούδι, όπως άκουγα εγώ παιδάκι στη γειτονιά μου, ή τα παιδάκια τ’ άλλα που τ’ ακούγανε στα χωριά τους, δεν έχει την ευκαιρία να δει και να μιμηθεί, τουλάχιστο να το κάνει η πολιτεία. Με το μάθημα από το σχολείο, από το νηπιαγωγείο. Βέβαια αυτό προϋποθέτει την εκπαίδευση ειδικών δασκάλων, ειδικών νηπιαγωγών, που να μάθουν τα τραγoύδια αυτά, να τα μεταδώσουν. Όχι στο γυμνάσιο και στο λύκειο. Εκεί είναι αργά. Αν είναι ας το κάνουμε και μόδα, τελοσπάντων. Πάντα με προσοχή όμως."

(Ολόκληρη η συνέντευξη εδώ)

Η Ελλάδα από σήμερα είναι φτωχότερη, ο ελληνικός λαϊκός πολιτισμός έχασε την φύλακα-άγγελό του.

"Αχ! Πανάθεμά σε ξενιτειά
Τζιβαέρι μου
Εσέ και το καλό σου
σιγανά και ταπεινά


Αχ! Που πήρες το παιδάκι μου
Τζιβαέρι μου
και το 'κανες δικό σου
σιγανά, πατώ στη γη"

ΥΓ. Κάποιες από τις φωτό τις πήρα από εδώ


ΥΓ2 : Αλλα αφιερώματα στη Δόμνα Σαμίου μπορεί κανείς να παρακολουθήσει  :
1. Στην εκπομπή "Ουδείς αναμάρτητος" με την Αννα Παναγιωταρέα εδώ 
2.Στη σειρά ντοκιμαντέρ «Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΜΟΥ» με αφήγηση που επικεντρώνεται στο 1966, χρονιά κατά την οποία εργαζόταν στο Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας (ΕΙΡ) και ταξίδευε σε όλη την Ελλάδα για να καταγράψει και να διασώσει στο μαγνητόφωνό της την ελληνική παραδοσιακή μουσική (εδώ)