ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ

Σάββατο 21 Αυγούστου 2010

Η "οικονομία του Παξιμαδιού" και το life anti style

Μοιράζομαι μαζί σας ένα άρθρο του Ι. Γιανναράκη που διάβασα σήμερα στην εφμ Το Βήμα και πολύ μου άρεσε. Το άρθρο αναφέρεται σε αλλοτινές συνήθειες των απλοϊκών ανθρώπων των χωριών που κατάφεραν να επιβιώσουν σε δυσκολότερες συνθήκες από τις σημερινές. Ποιό ήταν το μυστικό τους? Πολύ απλά η σοφή οικιακή οικονομία και η ύψιστη οικολογική συνείδηση (δεν πετούσαν σχεδόν τίποτα). 

Σήμερα λόγω της υπερκαταναλωτικής κοινωνίας στην οποία ζούμε σταδιακά  κάποιες συνήθειες εγκαταλείπονται, για παράδειγμα τα τρόφιμα δεν αξιοποιούνται (ενώ παλιά τα συντηρούσαν με διάφορες τεχνικές π.χ. τα περίσσια φρούτα τα έκαναν μαρμελάδα, λικεράκια, τα περισσευούμενα λαχανικά τα έκαναν λιαστά, τουρσί κλπ ). Ομως και οι τεχνικές με τις οποίες επεξεργάζονταν και συντηρούσαν τις τροφές τείνουν να εκλείψουν επειδή απλά εμείς αδιαφορούμε.

Πιστεύω πως το συγκεκριμένο άρθρο προσφέρεται για προβληματισμό.

Η «οικονομία του Παξιμαδιού» κατέχει μια ιδιαίτερη θέση στην ιστορία μας και στη διαμόρφωση των ηθών και των εθίμων της σύγχρονης Ελλάδας (του μεγαλύτερου κομματιού της τουλάχιστον). 

Την αποτυπώνει παραστατικότατα η λαϊκή έκφραση «κάνει το σκ... του παξιμάδι»- δηλαδή η προσπάθεια κάτω από συνθήκες στέρησης να αξιοποιηθεί το καθετί, ακόμη και το τελευταίο απόρριμμα. Αλλωστε το παξιμάδι αποτελούσε για αιώνες βασική τροφή για τους ολιγαρκείς νησιώτες και έχει το πλεονέκτημα ότι δεν ξινίζει ούτε μουχλιάζει και μπορεί να διατηρηθεί για μήνες σε κιούπια και άλλα δοχεία. 

Σε ορισμένα νησιά μάλιστα, επειδή υπήρχε μεγάλη έλλειψη καυσόξυλων, άναβαν τους φούρνους μόνον δύο φορές τον χρόνο και έψηναν αντί για ψωμί απευθείας παξιμάδι! (*) Η έλλειψη καυσόξυλων ήταν βέβαια αποτέλεσμα της έλλειψης μεγάλων θάμνων και δένδρων, δηλαδή της έλλειψης νερού. Αρα μπορούμε να θεωρήσουμε και τη στέρνα βασικό στοιχείο της «οικονομίας του Παξιμαδιού», όπως και τις σκαλοπατιές στις πλαγιές των λόφων που μετέτρεπαν και τα γκρέμια σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις. 

Στην ίδια οικονομία ανήκουν και οι διαδοχικοί νερόμυλοι που επαναξιοποιούν ο καθένας το νερό τού προηγούμενου, οι πέτρινες ξερολιθικά χτισμένες κατοικίες αλλά και η λιαστή ντομάτα, τα ξεραμένα σύκα, οι πίτες, οι πίτσες, οι χυλοπίτες και τα κάθε λογής μακαρόνια.

Ως πριν από λίγα χρόνια η ιδέα της ζωής στην
«οικονομία του Παξιμαδιού», στον κόσμο της στέρησης και της φειδούς, ασκούσε μια φολκλορική γοητεία και οι περισσότεροι προσπαθήσαμε να τη γευτούμε στα ξερονήσια του νησιωτικού αλλά και του ορεινού αρχιπελάγους. Μόνο που αφήναμε ανοικτή την πόρτα επιστροφής στη σύγχρονη καταναλωτική κοινωνία, στον κόσμο της περίσσειας και της σπατάλης. 

Σήμερα τα πράγματα είναι διαφορετικά. Με λιγότερα χρήματα, ακριβότερα καύσιμα και μια επερχόμενη κρίση ανεπάρκειας βασικών αγαθών, επάνοδο χωρίς επιστροφή στην «οικονομία του Παξιμαδιού» προϊδεάζουν οι διεθνείς και οι τοπικές εξελίξεις, ειδικά αυτές που αφορούν την ενέργεια και τα τρόφιμα. 

Πώς επιδρά στον φούρνο της γειτονιάς μας το εμπάργκο στις εξαγωγές σιτηρών στο οποίο προχώρησε η Ρωσία λόγω της μείωσης της σοδειάς εξαιτίας των πυρκαγιών που έπληξαν τη χώρα; 

Ενώ την ίδια περίοδο η υπόλοιπη παγκόσμια- και ελληνική παραγωγή υπολείπεται σημαντικά των αναγκών και της ζήτησης; 
Πόσο έτοιμοι ήμασταν για αυτό; 
Εχουμε διατηρήσει και αφομοιώσει την τεχνογνωσία της φειδούς που τόσο έντονα υπάρχει γύρω μας σε κάθε χωριό και κάθε πλαγιά της Ελλάδας; 
Διαθέτουμε τη δημιουργική ικανότητα να μεταφέρουμε καινοτομικά αυτή την τεχνογνωσία στις ανάγκες τού σήμερα; 

Από τις απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα ίσως να κριθεί το συλλογικό μας μέλλον.

Του Ι. Γιαννναράκη
jgiannarakis@in.gr
Πηγή Το Βήμα
21.8.2010

(*) Αναφέρεται στην εξαιρετική μονογραφία «Ο παραδοσιακός φούρνος στις Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα» του Τζώρτζη Νικολάου Μακρυωνίτη, Σύρος, 2005

Οι τεχνικές που γνώριζαν οι παλιοί άνθρωποι αρχίζουν να ξεχνιούνται. Οταν επέλθει ο φυσικός τους θάνατος επέρχεται ο θάνατος και σε αυτές τις τεχνικές αφού οι νεότερες γενιές δεν δείχνουν διατεθειμένες να τις συνεχίσουν (η αλήθεια είναι πως μερικές φορές απαιτούν κόπο, αν και όχι πάντα).  Η φυσική συντήρηση των τροφών που ήξεραν να κάνουν οι παλιοί άνθρωποι αντικαταστάθηκε από τα χημικά συντηρητικά των τροφίμων που χρησιμοποιούν οι βιομηχανίες. 

Πόσο πιο σοφό θα ήταν καθένας από εμάς να φρόντιζε τα του οίκου του και να μείωνε την σπατάλη ? Θα είχε κέρδος και οικονομικό, μα θα προστάτευε την υγεία του αλλά και το περιβάλλον.

Ευτυχώς που αυτές οι τεχνικές αν και τείνουν να εκλείψουν, μπορεί κανείς να τις  ξετρυπώσει αρκεί να ρωτήσει. Κάποια νοικοκυριά εξακολουθούν να τις χρησιμοποιούν άλλοι από ανάγκη, άλλοι από απλή συνήθεια και άλλοι από συνείδηση. 

Από Σεπτέμβρη σκοπεύω να αρχίσω να ανεβάζω στο άλλο μου blog,  το Life Anti Style κάποιες τεχνικές που μου εκμυστηρεύτηκαν κατά τη διάρκεια των περιπλανήσεών μου στην  ελληνική ύπαιθρο ηλικιωμένες γυναίκες σχετικά με τη συντήρηση τροφίμων ή και την αξιοποίησή τους προκειμένου να μην πετάμε τίποτα (έρχονται δύσκολες μέρες).

Εάν γνωρίζετε κι εσείς ή εάν μάθετε  παλιές τεχνικές συντήρησης ή αξιοποίησης τροφίμων θα χαρώ να μου στείλετε ένα e mail στο dyosmaraki88@gmail.com προκειμένου να τις μοιραστούμε με τους συνανθρώπους μας με σκοπό έναν διαφορετικό τρόπο ζωής , ένα life anti style κόντρα στο ρεύμα της υπερκατανάλωσης.



17 σχόλια:

  1. Πολυ καλη η ιδεα σου.
    Σημερα ειναι πλεον πολυ σπανια η "οικονομια του παξιμαδιου", και αναφερομαι στις γυναικες κυριως που ζουν στην Αττικη.
    Γιατι στην επαρχια ειναι διαφορετικα.
    Σε πολλά θεματα η επαρχια ειναι πολυ μπροστα, αυτο πιστευω.

    Αλλά δυστυχως εμεις γεννηθηκαμε εδω.


    Καλημερα, καλο ΣΚ!
    :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. ααααα αυτές τις τεχνικές και τα μυστικά θέλω να τα μάθω! Θα σε παρακολούθώ! Να μας το υπενθυμίσεις το Σεπτέβρη!
    Ωραίο άρθρο και πραγματικά ωφέλιμο..

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. @Αντώνης

    Ο "παλιός" τρόπος ζωής σε πολλά σημεία ήταν πλασμένος με σοφία.
    Θα μπορούσαμε να αφομοιώσουμε τα θετικά του και να προσπαθήσουμε να τα εφαρμόσουμε.Πιστεύω πως δεν θα βγούμε χαμένοι εφόσον υιοθετήσουμε τις απλές του μορφές (όσα δηλαδή μπορούν να εφαρμοστούν στη πόλη)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. @Hfaistiwnas

    Και βέβαια θα ενημερώσω Ηφαιστιωνάκο

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Καλησπερα.
    Στον Αντωνη θα ελεγα να μη παιρνει ορκο για τις γυναικες της Επαρχιας.
    Να κλεινει ο δρομος απο το χιονι και να πεφτουν βροχη τα τηλεφωνηματα , 'φερτε μας ψωμι'.......καθως δεν μπορει να παει το λεοφωρειο και συνεπως να φερει το ψωμι απο την εδρα του Δημου..........
    dyosmaraki , και με το κρουασαν για πρωινο τι θα γινει βρε,;;;;αν το στερηθω θα τριζουν τα κοκκαλα των παπουδων μου .......ακου χωρις κρουασαν!!!!!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. @Τaspa
    Οι γυναικες που εχω στο μυαλο μου στην επαρχια ειναι μιας μεσης ηλικιας και μεγαλυτερες ακομα.

    Δεν αναφερομαι στις 20αρες ή 30αρες.

    :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Αντωνη να συμφωνησουμε, παντως ειναι γεγονος και συνηθες μαλιστα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Καταπληκτική η πρότασή σου... με αρχή μια ανάρτηση στο άλλο σου μπλογκ (Life Anti Style) η φίλη μου έχει εφαρμόσει το "φυσικό πλύσιμο των μαλλιών". Μου είπε ότι έχει μείνει ενθουσιασμένη. Ο εναλλακτικός τρόπος που με τέτοια επιμέλεια μας προτείνεις, μόνο οφέλη έχει να μας προσφέρει.
    Να είσαι καλά dyosmaraki!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Δεν θυμάμαι ποτέ να σταματήσαμε να συντηρούμε τρόφιμα με τους τρόπους που αναφέρεις όχι βέβαια λόγω φτώχειας αλλά από συνήθεια. Πάντα είχαμε στο σπίτι όσπρια δικά μας, λιαστό πελτέ και ντομάτες,ξερά σύκα, παξιμάδι, κοπανιστή, γλυκό κυδώνι και μαρμελάδες, παστό χοιρινό, λουκάνικα.. και τώρα με τους καταψύκτες όλα τα φρέσκα λαχανικά που παράγουμε το καλοκαίρι. Όλα αυτά προϋποθέτουν πολύ δουλειά που ο σύγχρονος άνθρωπος δύσκολα διαθέτει, δεν είναι μόνο οι γνώσεις. Σίγουρα ο καλύτερος τρόπος είναι ένας μεγαλύτερος να μεταφέρει τις εμπειρίες του στους νεότερους και μάλιστα για κάθε τόπο! Γιατί κάθε τόπος έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες.
    Προσωπικά προσπαθώ να κάνω ότι μπορώ περισσότερο ώστε και εγώ με τη σειρά μου να αφήσω αυτές τις γνώσεις κληρονομιά στα παιδιά μου.
    Θα ήθελα να συμμετέχω σε αυτό που ζητάς μόνο πες μου τι θα σε ενδιέφερε.
    Να σαι καλά δυοσμαράκι

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Πολύ ενδιαφέρον μπλογκ και το άρθρο του Βήματος. Σήμερα στην εποχή της ταχύτητας και της απονιάς, της υπερκατανάλωσης και της αδιαφορίας, που να διατηρήσουμε παλιές καλές συνήθειες και μεθόδους. Αν και φοβάμαι οτι η οικονομική κατάσταση σύντομα θα μας υποχρεώσει σε πιό συντηριτικές τακτικές.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Μήπως πρέπει να μάθουμε κάποια πράγματα απλά και αυτονόητα; Τόσο φαγητό πεταμένα, τρόφιμα χαλασμένα στα ψυγεία στον βωμό της επίπλαστης ευμάρειας.
    Επιστροφή στα βασικά, όπως σωστά λες!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. Να τα πάρουμε με τη σειρά.
    Δυοσμαράκι η ιδέα είναι πολύ καλή. Θα σε παρακολουθούμε.
    Βέβαια νομίζω ότι λίγο-πολύ όλοι χρησιμοποιούσαμε τέτοιες τακτικές. (Πχ. Το ξερό ψωμί μουλιασμένο για τους κεφτέδες, τους κεφτέδες που περίσεψαν κοκκινιστούς για σάλτσα σε ρύζι ή μακαρόνια την επόμενη, κλπ.)
    Το κακό με τη σημερινή κατάσταση είναι ότι αναγκαζόμαστε και δεν επιλέγουμε. Και με φοβίζει το γεγονός ότι αναγκαζόμαστε ν' ανασύρουμε τα κόλπα των μανάδων και των γιαγιάδων που ζούσαν τις συνέπειες ενός πολέμου, σήμερα που η τεχνολογία μας επιτρέπει να ζούμε όλοι οι κάτοικοι του πλανήτη άνετα και χωρίς να τον τραυματίζουμε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. Καλή σας ημέρα. Βρέθηκα μάλλον τυχαία και διάβασα με ενδιαφέρον τις σκέψεις για "ριζικές" επιστροφές! Θεωρώ οτι είναι σοφή κίνηση. Η οικονομική κρίση που πολλοί αναλυτές θεωρούν οτι θα χειροτερέψει, ας γίνει η αφορμή για την αναβίωση παραδοσιακών συνηθειών, που η μεγαλύτερη προσφορά τους θα είναι η αποφυγή άγνωστων έως επικίνδυνων χημικών παρασκευασμάτων, από αυτά που ανεξέλεγκτα και απροβλημάτιστα καταναλώνουμε καταστρέφοντας την υγεία μας και την υγεία των παιδιών μας. Πολλά χρήσιμα και ενδιαφέροντα θα βρείτε στις αναρτήσεις και στα σχόλιά τους στην ιστοσελίδα " ΦΤΙΑΧΝΩ ΜΟΝΟΣ ΜΟΥ...". Διαθέστε λίγο από τον ιντερνετικό χρόνο σας.
    ΑΝΤΩΝΗΣ-Φ- (Από το ΦΤΙΑΧΝΩ...).

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  14. το σιγουρο ειναι οτι θα γυρισουξε σε καλες παλιές η μη λυσεις
    φιλια

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  15. Οπως πάντα με εκπλήσσεις ευχάριστα. Αλήθεια και εμείς εδώ παλιά, αλλά περισσότερο στο χωριό, η γιαγιά μου αξιοποιούσε το κάθε τι, σίγουρα είχαν περάσει 2 παγκ. πολέμους,τον εμφύλιο, μεγάλωσαν 6 παιδιά σε δύσκολους καιρούς. Φυσικά άλλες εποχές, δεν υπήρχαν κρουασάν και τούρτες για να γιορτάσουν τα γενέθλια των παιδιών τους... τα οποία δεν μπορούσαν να είχαν απαιτήσεις!!!!! Καλό βράδυ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  16. Όπως πάντα ενημερωτική και διδακτική...
    Μακάρι να υιοθετούσαμε κάποιες παλιές καλές πρακτικές, ίσως να είμαστε πιο συμφιλιωμένοι με το περιβάλλον μας και με τη ζωή μας την ίδια...
    Καλό φθινόπωρο Δυοσμαράκι!
    :)))

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  17. Τόσον καιρό που το έχω διαβάσει το άρθρο, τώρα μου γεννήθηκε η απορία: ωραία, τα ξύλα σπάνιζαν και γι' αυτό δεν αναβαν φούρνο παρά δυο φορές το χρόνο. Το καθημερινό τους μαγείρεμα πώς το έκαναν;

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Ποιά είναι η γνώμη σας;