ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ

Κυριακή 6 Ιουνίου 2010

3 χρόνια δίχως τη γιαγιά Φιλιώ (Φιλιώ Χαϊδεμένου 1899-2007) - Μουσείο μικρασιατικού ελληνισμού


1899-2007 Φιλιώ Χαϊδεμένου
(Βουρλά Μ. Ασίας 1899 - Ν. Φιλαδέλφεια 6.6.2007)

«Οσο ζω κι αναπνέω δεν θα σταματήσω ποτέ να μιλώ για όσα ζήσαμε οι Ελληνες της Σμύρνης, της Μικράς Ασίας, με τη Φωτιά, τον διωγμό, τον ξεριζωμό μας από τα άγια χώματα, την καταδίκη σε προσφυγιά… Αυτά τα μάτια ώσπου να κλείσουν, θα βλέπουν μπροστά τους τα όσα έγιναν, και δεν συμφέρουν, και το στόμα μου θα μιλά για το άδικο του Ελληνισμού και θα ζητά την επιστροφή εκεί που είδαμε το φως, που μεγαλώσαμε, προκόψαμε, για να χαθούν όλα μέσα στον καπνό και στη φωτιά»…
(Φιλιώ Χαϊδεμένου) 

Ηταν σαν σήμερα πριν από 3 χρόνια που "έφυγε" σε ηλικία....108 ετών η Μικρασιάτισα Φιλιώ Χαϊδεμένου ή  "γιαγιά Φιλιώ" όπως την αποκαλούσαν όλοι χαϊδευτικά..... Η Φιλιώ Χαϊδεμένου γεννήθηκε από Ναξιώτη στην καταγωγή πατέρα και μητέρα Σμυρνιά, στα Βουρλά της Μικράς Ασίας το 1899. Ασίγαστη λαλιά των προσφύγων πρώτης γενιάς έβαλε σκοπό της ζωής της να διασώσει όσα κειμήλια της πατρίδας της, της Μ. Ασίας μπορούσε. Αλλοτε κειμήλια δικά της και άλλοτε αλλονών, πολύτιμες θύμησες της προσφυγιάς και του βίαιου ξεριζωμού των Ελλήνων της Μ. Ασίας, η γιαγιά Φιλιώ δεν έπαψε ποτέ να  αναζητά τρόπο να τα τιμήσει προκειμένου κάποια πράγματα να μη τα ξεχνούν οι παλιοί και να τα μαθαίνουν οι νεότεροι.

Από σπίτι σε σπίτι, από περιοχή σε περιοχή, από Σύλλογο σε Σύλλογο (ήταν ενεργό μέλος σε πάνω από 40 Συλλόγους Μικρασιατών) μάζευε σαν το μερμήγκι σωσμένα αντικείμενα, φορεσιές, κειμήλια, κάθε τι που είχε σωθεί στον Μεγάλο ξεριζωμό και είχαν φέρει διασώζοντας τα οι εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες. Όλη της την σύνταξη την ξόδευε σε εισιτήρια λεωφορείων και πλοίων για να οργώνει την Ελλάδα, όπου υπάρχει μικρασιατικός ελληνισμός, και να μαζεύει αντικείμενα. Έγγραφα, ενδύματα, βιβλία, στολές, έπιπλα... Θράκη, Μακεδονία, νησιά, Στερεά....Ποτέ δεν κουραζόταν, ποτέ δεν βαρυγκομούσε. Άλλωστε την έτρεφε το Όραμα της Ιωνίας !!!

"Ο νους μου φεύγει ξανά και πηγαίνει σε μέρη πού με πονάνε, σε μέρη που δεν θα ξεχάσω ποτέ. Ο πόνος θα σταματήσει μόνο όταν πεθάνω. Το σώμα μου βρίσκεται εδώ, στο ΤΩΡΑ, αλλά το μυαλό μου συνεχίζει στο ΤΟΤΕ, στην αγαπημένη πατρίδα που δεν ξέχασα ούτε στιγμή...", έγραψε σε κάποιο σημείο του αυτοβιογραφικού βιβλίου της "ΤΡΕΙΣ ΑΙΩΝΕΣ, ΜΙΑ ΖΩΗ" που εκδόθηκε από τις εκδ. Λιβάνη (εδώ).

Γιατί η γιαγιά Φιλιώ έζησε τρεις αιώνες με μοναδικό της σκοπό προτού να κλείσει τα μάτια της να μπορέσει κάποτε να εκθέσει τα όσα κατάφερε να διασώσει κατά τη διάρκεια της ζωής της....τρεις αιώνες ήταν αυτοί, δεν ήταν λίγο..... 

Κι έτσι κι έγινε....
Το Μουσείο Μικρασιατικού ελληνισμού
"ΦΙΛΙΩ ΧΑΙΔΕΜΕΝΟΥ" κάποτε έγινε πραγματικότητα.
Χώρος μνήμης και μιας ιδιόρρυθμης αφήγησης μέσα από όσα είδε και έζησε στο διάστημα 3 αιώνων η γιαγιά Φιλιώ, από τότε που γεννήθηκε σε μια γωνιά της Μικρασιατικής γης έως τότε που εξαναγκάστηκε όπως και τόσοι άλλοι να πάρει το δρόμο της προσφυγιάς. Κι όταν βεβαιώθηκε πως τα ιερά κειμήλια βρίσκονταν πια φυλαγμένα σε ασφαλές σημείο....τότε έκλεισε τα μάτια της ήσυχη.... (Απρίλιο του 2007 έγιναν τα εγκαίνια της επανέκθεσης της συλλογής της και τον Ιούνιο του 2007 η γιαγιά Φιλιώ ταξίδεψε για τη νήσο των Μακάρων)

"Κι εδώ άγνωστε - γνωστέ φίλε συνάδελφε δρομέα, αναγνώστη, απ' όπου κι αν είσαι, κι αν ένας λόγος παραπάνω η μακρινή σου καταγωγή είναι από τ' άγια χώματα της Μικράς Ασίας, του Πόντου, της Πόλης είναι νομίζουμε μονόδρομος για σένα η επίσκεψη στο Μουσείο Μικρασιατών "ΦΙΛΙΩ ΧΑΪΔΕΜΕΝΟΥ" στη Νέα Φιλαδέλφεια και το διάβασμα του βιβλίου της. Και τότε η αδάμαστη Ελληνίδα θα ζει στις μνήμες που μας άφησε για πάντα. Και τότε αυτό το ΕΡΓΟ ΖΩΗΣ θα δικαιωθεί.
Όπως δικαιώνονται ΠΑΝΤΑ, όλοι αυτοί οι λίγοι, οι δοσμένοι, οι ρομαντικοί, αυτοί που δεν ζητούν ΠΑΡΑΣΗΜΑ από τους άλλους, αλλά τους τα δίνει η ίδια η πράξη ζωής τους... Με το καθάριο βλέμμα, την έμφυτη αγνότητα, την ευγενική καρδιά, την ανεξάντλητη αισιοδοξία, την ανείπωτη αγάπη για τη ζωή και τη δημιουργία, αυτοί οι τόσο μοναδικοί άνθρωποι που σημαδεύουν θαρρείς το κέντρο της αλήθειας, αυτοί οι άνθρωποι οι τόσο ξεχωριστοί, ξεπερνώντας όλες τις αντιξοότητες, μας δείχνουν το δρόμο της αρετής...
Κι ανάμεσα τους, κάποιοι τόσο....μα τόσο δικοί μας....

....ώστε....
....Μέσα στο πρώτο δεκαήμερο του Ιούνη, του κάθε Ιούνη.....
....στα καλοκαίρια της ζωής μας....
...να τους θυμόμαστε...."
(Κων. Σάμιος)

Κάπου σε μια γωνιά του Μουσείου η γιαγιά Φιλιώ έχει εναποθέσει λίγο χώμα από την Αναξαγόρειο Σχολή το οποίο συνέλλεξε σε ένα ταξίδι της στη γενέτειρά της στα Βουρλά της Μ. Ασίας....έτσι....όπως έλεγε....ώστε το ιερό χώμα της γενέτειράς της να στεριώσει τη συλλογή της....

Το Μουσείο λειτουργεί Τρίτη - Πέμπτη - Παρασκευή, 09.00 - 14.00 και Τετάρτη, 18.00 - 20.00 τηλ.: 213. 20.49.155 και εκτός των επισκεπτών, το Μουσείο επισκέπτονται σχολεία, σωματεία και άλλοι φορείς. (Πληροφορίες για το Μουσείο μπορείτε να βρείτε εδώ

Παρακάτω μπορείτε να παρακολουθήσετε ένα συγκινητικό αφιέρωμα στη γιαγιά Φιλιώ
 
 

30 σχόλια:

  1. Καταπληκτικη αναρτηση Δυοσμαρακι, δεν ηξερα οτι εχει βγει και βιβλιο.
    Για τη γιαγια Φιλιω εχω δει αρκετες φορες στην τηλεοραση, πολυ ομορφο και το βιντεακι που μας εβαλες εδω.

    Καλησπερα!
    :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Ωραίο αφιέρωμα..
    Λίγοι άνθρωποι απέμειναν..

    Μπράβο,
    Καλή εβδομάδα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. ax τι γλυκια παρουσία.. τι γλυκιά ανάμνηση.. και τσούσω και ζωντανότατη όταν το ζητούσαν οι συνθήκες.. :):)
    το 94 έκανα μια δουλειά στην αίγινα.. μεγάλη ήμουν κάνα μήνα εκεί.. και μου είχε χαλάσει το ραδιάκι.. έβαλα λοιπόν μια τιβι που είχε εκεί.. και άκουγα πρωινάδικα.. ήταν κάποια θληβερή επάιτιος.. και εκεί στου μικρούτσικου την πρωτοείδα.. πεταχτή πεταχτή.. και χώρεψε και είπε.. κάποια στιγμή κάποιος της λέει.. "ε δε θα δυμάστε.. μωρό θα έσασταν τότε".. "ε δεν ήμουν και τόσο μωρό.. 22-23 ήμουν.. παντα θα θυμάμαι.." κι έμηνα κάγκελο.. και μετά το 99 που είχε πάθη ζημιές το μουσίο πάλι την έβλεπα μαχητικότατη να προσπαθεί να το ξαναστήσει.. και την καμάρωνα.. :):)
    αντε με δάκρισες πάλι.. :):)
    την καληνύχτα μου :):)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Πολύ καλό το αφιέρωμα για άλλη μια φορά! Για πράγματα, γεγονότα, καταστάσεις που ειλικρινά δεν τα ήξερα ή τα γνώριζα αποσπασματικά!
    Καλησπέρα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Πολύ όμορφο αφιέρωμα, ξεχωριστή γυναίκα, παράδειγμα για όλους μας..
    Μπράβο σου που την θυμήθηκες!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Τρομερη η αναρτηση Δυοσμαρακι
    εκπληκτικο κ το βιντεο!
    καλη εβδομαδα να εχεις
    καλο βραδυ!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Παραγωγή Original 21;!!!

    Έπεσα απ' τα σύννεφα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Σ' ευχαριστούμε που μας θύμισες αυτή την καταπληκτική παρουσία με τη συναρπαστική αφήγηση και την αντικειμενική της ματιά για πολύ δύσκολες καταστάσεις!
    Μπράβο και πάλι μπράβο!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. @αντώνης

    Ναι, η γιαγιά Φιλιώ έβγαλε βιβλίο και μάλιστα θα έλεγα πως είναι αρκετά συγκινητικό. Αξίζει να το προμηθευτεί κανείς.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. @Hfaistiwnas

    Λίγοι, πολλοί λίγοι. Και όμως αυτοί οι λίγοι είναι Ανθρωποι με το Α κεφαλαίο. Και όταν το Α είναι κεφαλαίο τότε είναι σαν να είναι μιλιούνια....

    Καλή εβδομάδα φίλε μου

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. @koulpa

    Τι συναισθηματικό ξέσπασμα είναι αυτό kulpa μου. Ομως έχεις δίκιο. Πολλές φορές όταν κάποιοι άνθρωποι αγαπούν με πάθος αυτό που κάνουν, αυτή την ενέργεια μάς τη μεταφέρουν και την αισθανόμαστε.
    Η γιαγιά Φιλιώ σε όλες της τις τηλεοπτικές εμφανίσεις εξέπεμπε φως, φως για αυτό που με τόση δύναμη πίστευε και για το οποίο πολεμούσε.

    Ισως για αυτό να έζησε τόσα πολλά χρόνια. Γιατί είχε ένα σκοπό στη ζωή της που πολύ τον αγαπούσε....

    Καλημέρες πολλές και πολύ συναισθηματικές φίλε μου

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. @Kitso Mitsos

    Είναι που τα κατορθώματα τέτοιων ανθρώπων δεν προβάλλονται παρά μοναχά από στόμα σε στόμα.

    Αυτή είναι και η δική μας ευθύνη απέναντι σε αυτούς τους φωτισμένους ανθρώπους, να μην επιτρέψουμε τη λήθη να τους σκεπάσει....

    Καλή εβδομάδα εύχομαι

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. @Roadartist

    Παράδειγμα και μάλιστα φωτεινό για όλους μας καλή μου καλλιτέχνιδα.

    Είθε να υπάρξουν πολλοί σαν τη γιαγιά Φιλιώ να μας φωτίσουν, το έχουμε τόσο πολύ ανάγκη....

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  14. @Πέπε

    Και όμως....Original 21 η παραγωγή (Original21=club των οπαδών της ΑΕΚ). Αλλά και η ΠΑΕ Πανιώνιος έβγαλε ανακοίνωση τότε με το θάνατό της λέγοντας πως :

    http://www.contra.gr/Soccer/Hellas/Superleague/Panionios/156331.html

    "Η οικογένεια του Πανιωνίου, έχοντας ως οδηγό τις Μικρασιάτικες ρίζες της, νιώθει ότι έχασε ένα πολύ σπουδαίο μέλος της. Οι Πρόεδροι και τα Μέλη των Δ.Σ. του Πανιωνίου ΓΣΣ και της ΠΑΕ Πανιώνιος εκφράζουν δημόσια τα συλλυπητήρια τους στην οικογένεια της Φιλιώς Χαϊδεμένου και υπόσχονται ότι θα βοηθήσουν έμπρακτα το Μουσείο «Φιλιώ Χαϊδεμένου"

    2 (ποδοσφαιρικά) σωματεία τα οποία ιδρύθηκαν από την προσφυγιά δεν θα μπορούσαν να μη συγκινηθούν από τα έργα και τις ημέρες της γιαγιάς Φιλιώς....

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  15. Μπράβο και πάλι μπράβο Δυασμαράκι για την ανάρτησή σου και την αναφορά στη γλυκύτατη γιαγιά Φιλιώ. Δυο φορές έχω διαβάσει το βιβλίο της "Τρεις αιώνες μια ζωή"και πολλές φορές σε δημοσιεύματά μου -άρθρα στον τοπικό τύπο αναφέρω κομμάτια απ΄αυτό. Τότε που είχε πεθάνει είχα γράψει άρθρο στην εφημερίδα αλλά δεν είχα βρει τις άκρες να το πληροφορηθούν οι οικείοι της αν το ήθελαν για το αρχείο τους.
    Ας είναι ανάλαφρη η ψυχή της.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  16. Dyosmaraki καλησπέρα,

    Πολύ καλό το αφιέρωμα για άλλη μια φορά. Και το βιβλίο θα το προμηθευτώ όταν με το καλό κατέβω στην πατρίδα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  17. Έχω ακούσει και διβάσει πολλά για την υπέροχη αυτή Σμυρνιά και το μουσείο της.Μπράβο για την ανάρτηση. Με κάτι τέτοιες προσπάθειες και μεράκι σαν αυτή της Φιλιώς διατηρείται η ιστορία μας ζωντανή.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  18. Η Ιστορία που για κάποιους είναι πληροφορία από τα βιβλία, για άλλους είναι προσωπική εμπειρία και μάλιστα ανοιχτή πληγή. Όσο όμως περνάει ο καιρός η ζωντανή μνήμη ξεθωριάζει (γιατί, μεταξύ άλλων, φεύγουν αυτοί που την κουβαλάνε), με αποτέλεσμα στο τέλος η Ιστορία να είναι για όλους απλώς πληροφορία.

    Αυτό μοιάζει λυπηρό, αλλά νομίζω ότι στην πραγματικότητα είναι ευλογία. Αμβλύνει τον πόνο και οξύνει την αντικειμενική ματιά.

    Ίσως έχετε γνωρίσει (κι αν όχι, πάντως υπάρχουν) Ποντίους τριαντάρηδες που τον Πόντο τον ονομάζουν "η Πατρίδα" και τον αναφέρουν σχεδόν με δάκρυα στα μάτια, ενώ με την κυριολεκτική σημασία δεν ήταν ούτε των παππούδων τους η πατρίδα. Πείτε με κυνικό, αλλά δεν το βρίσκω υγιές αυτό. Υπάρχουν και οι Εβραίοι, που διατήρησαν κυριολεκτικά επί χιλιετίες ζωντανή τη μνήμη του ξεριζωμού τους, αλλά αλλά από εβραϊκά μυθιστορήματα και ταινίες γνωρίζουμε όλοι πόσο υποφέρουν οι Εβραίοι από το γεγονός και μόνο ότι είναι Εβραίοι. [Το τελευταίο σχόλιο δεν έχει βέβαια καμία αναφορά στα τρέχοντα γεγονότα.]

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  19. την πέτυχακάποτε στην τηλεόραση. Γλυκιά, γλυκύτατη.
    Πόντος, Μικρασία, Κύπρος...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  20. @navarino-s

    "Μνήμη", με αυτή τη λέξη ξεκινά το βιντεάκι.
    Προσωπικά πιστεύω πολύ στη μνήμη, τη θεωρώ πολύτιμη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  21. @Μαριάνθη

    Σκοπέυω μέσα στις επόμενες ημέρες να περάσω μια βόλτα από το Μουσείο. Θα τους ρωτήσω εάν ενδιαφέρονται να κρατήσουν στο αρχείο τους τα δημοσιεύματά σου. Εάν ναι, θα επικοινωνήσω μαζί σου να βρούμε έναν τρόπο να μου τα στείλεις και να τους τα παραδώσω.
    Νάσαι καλά

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  22. @Ndn

    Καλημέρα Ndn
    Ναι πιστεύω πως το βιβλίο μέσα από τα βιώματα της γιαγιάς Φιλιώς σε ταξιδεύει με έναν μαγικό τρόπο σε άλλες εποχές. Αξίζει πραγματικά να το προμηθευτεί κανείς.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  23. @leondokardos

    Φωτισμένες μορφές που παράγουν φως ακόμη και μετά θάνατον

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  24. @Πέπε

    Προσωπικά πιστεύω πολύ όπως είπα και παραπάνω στη μνήμη. Πιστεύω πως η μνήμη είναι κάτι πολύ θετικό για τη ζωή μας ενώ η λήθη πολλές φορές μας οδηγεί στην παρακμή. Πολλοί πιστεύουν το αντίθετο.
    Κατά τη γνώμη μου εξαρτάται από το πως χρησιμοποιεί κανείς τη μνήμη αλλά και τη λήθη.

    Για να μην πως για άλλους θα μιλήσω για μένα την ίδια. Αν και δεν προέρχομαι από προσφυγική οικογένεια την εφηβεία μου την πέρασα μέσα στη παραγκούπολη της Καισαριανής. Εκεί άκουσα (πριν να τα διαβάσω στα χαρτιά) τις ιστορίες αυτών των κατατρεγμένων, πως εγκατέλειψαν τις εστίες τους όπου είχαν τις δουελιές τους και όλα τα καλούδια και πως εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα δίχως να έχουν ένα ρούχο να φορέσουν. Πως τους στρίμωξαν σε τενεκεδουπόλεις και πςω αντιμετώπισαν την κατακραυγή των Ελλήνων γηγενών επειδή στην αρχή ούτε αποχετέυσεις είχαν τα σπίτια τους ούτε καμιά ίδιαίτερη αρχιτεκτονική. Τις γυναίκες τις αποκαλούσαν πόρνες επειδή είχαν μάθει να στολίζονται και να βάφονται ενώ στην Ελλάδα η ταπεινότητα θεωρούνταν συνώνυμη της φυσικής ομορφιάς ενώ το μακιγιάρισμα θεωρούνταν ερωτικό κάλεσμα.
    Πρόσφυγες μου έμαθαν να χορεύω χασάπικο και ζεϋμπέκικο και έβλεπα πως όταν χόρευαν κατέθεταν τη ψυχή τους, το ένοιωθαν, δεν χρησιμοποιούσαν τον χορό για να αυτοπροβληθούν (όπως γίνεται σήμερα).
    Δεν είμαι πρόσφυγας μα μέσα από τις αφηγήσεις των Μικρασιατών έζησα και εγώ τη δική τους ζωή (έστω και μέσα από τις προφορικές μαρτυρίες των προσφύγων).
    Νοιώθω πως ανήκω σε αυτούς έστω και αν δεν έχω βιώματα έστω και αν πολλά πράγματα τα έμαθα από "πληροφορίες" (για να χρησιμοποιήσω τον δικό σου όρο).
    Συνάμα όμως συναισθάνομαι και τον πόνο τους, την οργή τους αλλά και την αλληλεγγύη ανάμεσά τους (κάτι το οποίο δεν υφίσταται στις μέρες μας αφού η αίσθηση του "ανήκειν" κάπου έχει αλλάξει χαρακτήρα και έχει ταυτιστεί με οικονομικά κριτήρια π.χ. η "γενιά των 700 ευρώ").
    Για μένα το να αισθάνεται κανείς πως ανήκει κάπου είναι ευλογία. Αρκεί να μη θεωρεί πως ο χώρος στον οποίο ανήκει είναι "ανώτερος" από τον χώρο του διπλανού (όπως στην περίπτωση των Εβραίων που οι ίδιοι μιλούν για περιούσιο λαό καλή ώρα όπως έκαναν οι ναζιστές).
    Βέβαια είναι προσωπικές επιλογές αυτές και κανείς δεν μπορεί να μην αποδεχτεί και την αντίθετη άποψη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  25. @phlouflis

    Πόντος, Μικρασία, Κύπρος

    Δεν ξεχνώ....και ας προσπαθούν οι ισχυροί της γης να μας κάνουν να ξεχάσουμε....

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  26. ΕΥΓΕ ΔΥΟΣΜΑΡΑΚΙ ΜΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΟΤΑΤΗ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΣΟΥ!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  27. @Μαρία Τσουμαροπούλου
    Ευχαριστώ Μαρία για το σχόλιό σου και σε καλωσορίζω σε τούτη εδώ τη μιρκή blogογειτονιά

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Ποιά είναι η γνώμη σας;