ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ

Τετάρτη 12 Μαΐου 2010

Η Ιθάκη, ο Φιλοκτήτης και η Marfin


Σε επιστολή του στην εφμ Καθημερινή ο κ. Μιχαήλ Πασχάλης Καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης γράφει : τις τελευταίες μέρες ο πρωθυπουργός έχει επανειλημμένα χαρακτηρίσει την έξοδο από την κρίση ως επιστροφή στην «Ιθάκη». Αρχικά ήταν φανερό ότι είχε κατά νου το ομότιτλο ποίημα του Καβάφη. Είχα σκεφτεί τότε να γράψω πως το μήνυμα που θέλει να περάσει, δηλαδή της επιστροφής «στον τόπο που ξέραμε», είναι αντίθετο προς το θέμα της καβαφικής Ιθάκης. Εκεί ο ταξιδιώτης καλείται να καθυστερήσει τον νόστο του. Σημασία έχει, όπως όλοι ξέρουμε, το «ωραίο ταξίδι» με τις ηδονές και τις απολαύσεις του. Υποθέτω ότι κάποιος του υπέδειξε να παύσει κάθε συσχετισμό της παρούσας δεινής κατάστασης με την καβαφική Ιθάκη, γιατί η μεταφορά του θα μπορούσε να εκληφθεί ως ειρωνική. Πιο πρόσφατα ο πρωθυπουργός έγινε γενικόλογος: «Βρισκόμαστε σε μια δύσκολη πορεία, μια νέα Οδύσσεια για τον Ελληνισμό. Ομως, πλέον, ξέρουμε τον δρόμο για την Ιθάκη και έχουμε χαρτογραφήσει τα νερά». Ακούγοντάς τον άρχισα να αναθεωρώ την προηγούμενη αντίρρησή μου.
Σκέφτηκα τότε ότι μπορεί να είναι προσφορότερη για την ελληνική πραγματικότητα η καβαφική Ιθάκη. Γιατί σε ποια Ιθάκη εύχεται ο πρωθυπουργός να γυρίσουμε? Τoυ διεφθαρμένου, σπάταλου, γραφειοκρατικού, αναποτελεσματικού, κομματικού και πελατειακού κράτους; Μήπως είναι συνετότερο να μην επιστρέψουμε ποτέ στην Ιθάκη; Μήπως έκαναν καλύτερα ο Οδυσσέας του Δάντη που δεν προσέγγισε ποτέ στο νησί, αλλά συνέχισε το ταξίδι του και ο Οδυσσέας του Τένισον και του Καζαντζάκη που την εγκατέλειψαν και ξαναβγήκαν στο ταξίδι; Και για να τελειώνω: ως πρωθυπουργός με ναυτικές φιλοδοξίες μήπως ο κ. Παπανδρέου θα πρέπει να ανασυστήσει το υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας και να το αναθέσει σε κάποιον έμπειρο πολιτικό; Στον 21ο αιώνα η σχεδία του Οδυσσέα δεν επαρκεί για τόσο μακρόχρονα και επικίνδυνα ταξίδια: Ας την αφήσει στους λογοτέχνες και τους κριτικούς που ξέρουν να της δίνουν νόημα.
Αφού διάβασα το παραπάνω γράμμα και έχοντας κατά νου τον συσχετισμό του Πρωθυπουργού για αυτά που βιώνει η χώρα μας με την Ιθάκη, με αφορμή τα θλιβερά γεγονότα που είχαν ως θύματα τους εργαζόμενους στην Marfin, σχεδόν αυθόρμητα αναρωτήθηκα κι εγώ  : Για ποιάν Ιθάκη μιλά ο Πρωθυπουργός, για ποιάν Ιθάκη μιλούν οι πολίτες? Εκείνη που δεν κατάφερε να προστατέψει 3 Τραπεζοϋπαλλήλους και ένα μωρό????

Η ιστορία μοιάζει με την τραγωδία του Σοφοκλή όπου ο Οδυσσέας και οι σύντροφοί του εγκατέλειψαν σε ένα ερημονήσι (τη Λήμνο) τον Φιλοκτήτη μόνο και αβοήθητο όταν τον δάγκωσε ένα φαρμακερό φίδι, πληγωμένο. Η διαφορά είναι πως στην Ιθάκη (τραγωδία) του Σοφοκλή ο Φιλοκτήτης έζησε, ενώ στη σύγχρονη Ιθάκη οι 4 Φιλοκτήτηδες όχι.

Στην τραγωδία του Σοφοκλή ο Φιλοκτήτης εκστρατεύει μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες εναντίον των Τρώων. Στη Λήμνο, όπου κάνουν στάση, ο Φιλοκτήτης πλησιάζει πολύ κοντά σε ένα ναό της Αθηνάς και μια ύδρα (σμέρνα), δηλητηριώδες ερπετό, τον δαγκώνει στο πόδι. Η πληγή του δε θεραπευόταν και ο ίδιος υπέφερε. Ο στρατός με προτροπή του Οδυσσέα και των Ατρειδών τον εγκαταλείπει στο νησί μόνο, αβοήθητο και πληγωμένο. Εκεί, παραμένει ξεχασμένος για δέκα χρόνια, καθ' όλη τη διάρκεια του Τρωικού Πολέμου. Οταν όμως σύμφωνα με τον χρησμό του μάντη μαθεύτηκε πως οι Αχαιοί δε θα κυριεύσουν την Τροία αν δε βοηθήσει ο Φιλοκτήτης (ο οποίος κατείχε το ανίκητο τόξο του Ηρακλή) τότε ο πολυμήχανος Οδυσσέας έβαλε τον νεαρό Νεοπτόλεμο να ξεγελάσει τον Φιλοκτήτη για να του αποσπάσει με δόλο το τόξο και τα βέλη του Ηρακλή. Ο Φιλοκτήτης όμως έπειτα από 10 ολόκληρα χρόνια που τον είχαν εγκαταλείψει οι σύντροφοί του αρνήθηκε να προσφέρει τη βοήθειά του.

Στις αρχαίες τραγωδίες τα αδιέξοδα τα έλυνε ο από μηχανής Θεός, ο οποίος τελικά έπεισε τον Φιλοκτήτη να συμμετάσχει στην εκστρατεία κατά της Τροίας, κι έτσι οι Αχαιοί κέρδισαν τον πόλεμο. Στις μέρες μας όμως ποιός θα δώσει τη λύση???
  
O Γιάννης Ρίτσος στον δικό του "Φιλοκτήτη" (συγκεντρωτική έκδοδη Ποιήματα τ. ΣΤ 1978) καταλήγει στο ερώτημα :

Γιατί ήρθαμε? Γιατί πολεμήσαμε? Που επιστρέφουμε?

"Σεβάσμιε φίλε, είμουνα βέβαιος για τη βαθειά σου κατανόηση.
Εμείς οι νεότεροι που κληθήκαμε, όπως λένε,
την ύστατη στιγμή για να δρέψουμε τάχα
τη δόξα την ετοιμασμένη με τα δικά σας όπλα,
με τις δικές σας πληγές, με το δικό σας θάνατο,
γνωρίζουμε κ' εμείς κι αναγνωρίζουμε, κ' έχουμε,
ναι, κ' εμείς τις πληγές μας
σ' άλλο σημείο τού σώματος — πληγές αθώρητες,
χωρίς το αντίβαρο της περηφάνειας και του αξιοσέβαστου αίματος
του χυμένου ορατά, σε ορατές μάχες, σε ορατά αγωνίσματα.

Μια τέτοια δόξα ας μας έλειπε∙ — ποιος τους την ζήτησε;
Μήτε μιαν ώρα δεν είχαμε δική μας, πληρώνοντας
τα χρέη και τις υποθήκες άλλων. Μήτε καν προφτάσαμε
να δούμε μιαν αυγή ένα ήσυχο χέρι ν' ανοίγει το παράθυρο απέναντι
και να κρεμάει απ' έξω, στην πρόκα του τοίχου, ένα κλουβί καναρίνια
με τη σεμνότητα μιας περιττής κι αναγκαίας χειρονομίας.

Απ' έξω απ' τις κρεββατοκάμαρές μας τύμπανα και σάλπιγγες,
κόκκινες σπίθες και μουγγές σφυριές σε μυστικά σιδηρουργεία
όπου νυχτοήμερα σφυρηλατούσαν ασπίδες κι ακόντια,
κι άλλες σφυριές σε υπόγεια εργαστήρια
για προτομές κι ανδριάντες πολεμικών θεών,
πολεμικών ανθρώπων, κι όχι διόλου
αθλητών και ποιητών.


 τι κερδίσατε άλλωστε; τι κερδίσαμε;

"Απεργοσπάστες" αποκάλεσε τους τραπεζοϋπαλλήλους της Marfin ο όχλος και αδιαφόρησε όταν αυτοί καίγονταν ζωντανοί. Πόσο θα πρέπει να μας ανησυχεί το γεγονός πως κάποιοι συνάνθρωποί μας αφέθηκαν στη μοίρα τους να καούν ζωντανοί επειδή έτσι αποφάσισαν κάποιοι ψυχοπαθείς πληρωμένοι δολοφόνοι?? Πόσο θα πρέπει να μας ανησυχεί το γεγονός πως στάθηκαν ανίκανοι να τους προστατέψουν τόσο εκείνοι που βάσει Συντάγματος είναι υποχρεωμένοι να το κάνουν όσο και οι συνάνθρωποί τους που βρίσκονταν εκεί κοντά????  Αλλά ξέχασα.....τα σύγχρονα στερεότυπα που είναι "in" θέλουν κάθε τι που σχετίζεται με τις Τράπεζες, από τον Τραπεζοϋπάλληλο μέχρι τον συνδετήρα και τον κονδυλοφόρο που βρίσκεται μέσα σε μια Τράπεζα, σύμβολο του Κεφαλαίου!!!! Μπούρδες!!!!! Σιχαίνομαι τα κροκοδείλια δάκρυα όλων αυτών που κατόπιν εορτής σαν απλοί θεατές ενός επαναλαμβανόμενου σκηνοθετημένου σεναρίου δήλωσαν συντετριμμένοι.   

Στην περίπτωση του Φιλοκτήτη οι Αχαιοί επέστρεψαν έπειτα από 10 χρόνια για να τον βρούν. Από ανθρώπινη ευαισθησία? Οχι! Παρά μόνο από συμφέρον. Παρά τη ψυχολογική βία που άσκησαν ο Οδυσσέας και οι Αχαιοί στον Φιλοκτήτη εκείνος δεν υπέκυψε παρά μόνο όταν του μίλησε ο από μηχανής Θεός (στις μέρες μας που είναι σπάνιο να εμφανιστεί ο από μηχανής Θεός στην θέση του "από μηχανής Θεού" διάβαζε "εσωτερικός Θεός" του καθενός μας, η δική μας κρίση).

Η τραγωδία του Σοφοκλή μας δείχνει πως η απανθρωπιά και η άσκηση ψυχολογικής βίας είναι καταδικαστέες πράξεις. Η προστασία της ανθρώπινης ζωής προέχει παντός ιδεολογήματος, σκοπού ή σκοπιμότητας.

Κάθε ένας από εμάς είναι ένας Φιλοκτήτης, κάθε ένας από εμάς έχει δικαίωμα στη ζωή.

Στις πορείες ανάμεσα σε όσους διεκδικούν ένα καλύτερο αύριο πάντοτε κυκλοφορούσαν, κυκλοφορούν και θα κυκλοφορούν ψυχασθενή (και εγκληματικά) στοιχεία. Χρέος όλων μας είναι πρωταρχικά να μην παρασυρόμαστε από στερεότυπα που ισοπεδώνουν κάθε κριτική σκέψη (όπως αυτή της συσχέτισης των εργαζομένων στις Τράπεζες με τους ίδιους τους Τραπεζίτες) και από την άλλη να προστατέψουμε ο ένας τον άλλον αφού εκείνοι που υποτίθεται πως πρέπει να το κάνουν, όπως αποδεικνύεται έμπρακτα δεν το κάνουν (ή δεν θέλουν να το κάνουν). Οσο για τους κυβερνώντες, ούτε τα ΘΑ, ούτε τα διαγγέλματα λύνουν προβλήματα παρά μόνο οι ΠΡΑΞΕΙΣ που στηρίζονται στην ηθική και στη δικαιοσύνη.

*Η γελιογραφία είναι του ΚΥΡ

12 σχόλια:

  1. Δεν θυμάμαι τι γίνεται στις τραγωδίες και καλά που μας τα θύμισες...
    Δικαίωμα στη ζωή έχουμε θα είναι όμως ζωή;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Καλως μας ξαναρθες καταρχας.

    Ελειψαν τα νηφαλια κειμενα σου τοσο καιρο.

    Ενα μονο σχολιακι εχω να κανω, δε συμφωνω οτι ο οχλος ειπε πως οι υπαλληλοι που εχασαν τη ζωη τους ηταν απεργοσπαστες.
    Και αν το ειπε καποιος ή καποιοι αυτοι μαλλον ηταν απο τους ψυχασθενεις που εγραψες παρακατω.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. @Hfaistiwnas

    Ισως να είναι ζωή, ίσως και να μην είναι, από εμάς θα εξαρτηθεί.
    Στη περίπτωση όμως εκείνων που δολοφονήθηκαν δεν υπάρχει ίσως.
    Υπάρχει μόνο ο θάνατος.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Άντε, επιτέλους. Μας είχες λείψει!

    Η γελοιογραφία του Κυρ είναι καταπληκτική! Και το κείμενό σου με τους συσχετισμούς και τις αναφορές στους ποιητές εξαιρετικό.

    Ωστόσο δε νομίζω ότιαυτοί οι τρεις σκοτώθηκαν επειδή θαωρούνταν ως σύμβολα του Κεφαλαίου, ούτε από τους φονιάδες ούτε από τον όχλο ή την κοινή γνώμη ή την ατομική γνώμη οποιουδήποτε εκτός από κανένα τυχόν μεμονωμένο ηλίθιο. Ούτε επειδή ήταν απεργοσπάστες.

    Οι φονιάδες κατά τη γνώμη μου δύο τινά μπορεί να είναι: ή οι πληρωμένοι που λες, δηλαδή προβοκάτορες που δε διασάζουν να φάνε κόσμο προκειμένου να αμαυρώσουν το κίνημα αντίδρασης του λαού, ή οι ψυχασθενείς των πορειών που επίσης αναφέρεις, οι οποίοι θέλαν απλώς να κάψουν μια τράπεζα, και όταν είδαν ότι έχει κόσμο μέσα είπαν «ντάξει μωρέ, θα προλάβουν να βγουν» ή «ντάξει μωρέ, ας καούν και καναδυό, παράπλευρες απώλειες είναι» ή κάτι παρόμοιο.
    Όταν μία πορεία εξελίσσεται σε μάχη, θα βρεθούν πολλοί παράφρονες. Αρκετοί από αυτούς μπορεί όλες τις υπόλοιπες ώρες της ζωής τους να είναι νορμάλ ισορροπημένα άτομα. Όταν όμως αρχίζει το ξύλο, τα σπασίματα, γενικά όλη αυτή η κατάσταση βίας, ταχύτητας και μαζικότητας, έρχεται αυτό που λέμε «η μέθη της μάχης». Ιδίως μάλιστα αν έχει προηγηθεί και σχετική ψυχική ετοιμασία από προηγούμενες πορείες με τα ίδια χαρακτηριστικά.
    Η κατάσταση είναι πολύ άσχημη: αφενός έχουμε κάθε μέρα και σοβαρότερους λόγους να διαμαρτυρόμαστε, και αφετέρου χάνουμε με τέτοιες φρικαλεότητες το δικαίωμά μας στη διαμαρτυρία.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Καταπληκτικό κείμενο dyosmaraki!
    Ιδίως οι αναφορές σου ήταν εξαιρετικές. Δεν έχω κάτι άλλο να πω, να είσαι καλά!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. @αντώνης

    Καλώς σε ξαναβρίσκω Αντώνη. Ναι, έλειψα αρκετά από το blog λόγω φόρτου εργασίας. Εμαθα όμως και αρκετά, θα έχουμε πολλά να πούμε.

    Και όμως Αντώνη, υπήρχαν κάποιοι ανεγκέφαλοι που την ώρα που περνούσε η διαδήλωση έξω από τη Marfin αποκαλούσαν τους εργαζόμενους "απεργοσπάστες". Γνώριζα έναν από τους θανόντες και μίλησα μετά το συμβάν με έναν από τους εργαζόμενους στο Κατάστημα της Marfin ο οποίος μου το επιβεβαίωσε.

    Επίτηδες χρησιμοποίησα τον όρο "όχλος" ο οποίος δεν θα πρέπει να συγχέεεται με τον όρο "λαός".

    Στον όχλο συγκαταλέγονται εκείνοι που είτε λειτουργούν μοναχά με το "θυμικό" τους και όχι με τη λογική τους είτε το παίζουν "διαδηλωτές".

    Αντίθετα στον "λαό" συγκαταλέγονται όλοι εκείνοι που όταν βρίσκεται μια πορεία σε εξέλιξη έχουν τα αντανακλαστικά τους σε εγρήγορση. Απομονώνουν κάθε τέτοιο στοιχείο από τη στιγμή που εμφανίζεται και το εξοβελίζουν αμέσως από τον κορμό της πορείας προτού να συμβεί το κακό.

    Αυτό που με ενόχλησε περισσότερο ήταν που όπως έμαθα, κανείς από τους διαδηλωτές δεν προσπάθησε να βοηθήσει τα παιδιά όταν έπιασε η φωτιά.

    Οσο για την αστυνομία εντάξει, σε μια Αθήνα πάνοπλη λόγω της διαδήλωσης, την ώρα του συμβάντος, "έτυχε" να μην υπάρχει ούτε για δείγμα αστυνομικός.....(????)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. @Πεπε

    Συμφωνώ. Περιγράφεις μια ζοφερή πραγματικότητα, τη σημερινή πραγματικότητα.

    ΥΓ. Κι εμένα μου λείψατε. Ηταν όμως πολύ περιορισμένος ο χρόνος το τελευταίο διάστημα για αυτό χάθηκα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Αυτό που με ενόχλησε περισσότερο ήταν που όπως έμαθα, κανείς από τους διαδηλωτές δεν προσπάθησε να βοηθήσει τα παιδιά όταν έπιασε η φωτιά. φιλη μου εδω ειναι ακριβως η αληθεια γαιτην σημερινη καταντια της ωχαδερφικης κοινωνιας για εκεινους αλλοι καιγοντουσαν.τα αλλα ειναι απλα για να λεμε μην σε παραξενευουν αλλοι στο γηπεδο δεν κανουν ακριβως ιδια πραγματα? γι αυτους ειναι αντιπαλος
    και ετσι σκεπτονται και νομιζω οτι ειναι πολλοι οι βλαμμενοι σημερα
    ασε που ακουσαμε χωρις τιποτα να ειναι σιγουρο οτι μιλουσαν σπαστα ελληνικα ΟΛΑ ΔΥΣΚΟΛΑ ΧΩΡΙΣ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΘΑ ΕΙΝΑΙ Η ΖΩΗ ΜΑΣ αλοιμονο γιατι πολλα παιδια σκεπτονται νεα μεταναστευση

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Καλημέρα.

    Τα γεγονότα στην Marfin πέρα από το ότι σκίασαν την μεγάλη και αυθόρμητη συμμετοχή του κόσμου σε μια μαζική αντίδραση κατά των αποφάσεων των νέων «αφεντικών» της χώρας, φανέρωσαν και την ψυχική γύμνια της κοινωνίας μας.

    Όπως έχω δηλώσει και αλλού για μια ακόμη φορά αποδεικνύεται ότι η απώλεια της ανθρώπινης ζωής, αποκτά στην συνείδηση του συνόλου διαφορετική αξία ανάλογα με τις επικρατούσες συνθήκες και κυρίως την ταυτότητα του φέροντος την ευθύνη για αυτή.

    Είναι επιβεβαιωμένο και σχεδόν αναπόφευκτο, ότι σε κάθε μαζική συγκέντρωση με κυρίαρχο συναίσθημα τον θυμό και την αγανάκτηση, ο απαίδευτος λαός μετατρέπεται πολύ εύκολα σε όχλο. Αηδία που και αυτή την φορά επιχειρήθηκε καπήλευση και εκμετάλλευση της τραγωδίας.


    Υ.Γ
    Φοβερός ο παραλληλισμός σου με την τραγωδία του Σοφοκλή και εξίσου επίκαιρη η τελευταία στροφή.

    « Απ' έξω απ' τις κρεββατοκάμαρές μας τύμπανα και σάλπιγγες,
    κόκκινες σπίθες και μουγγές σφυριές σε μυστικά σιδηρουργεία
    όπου νυχτοήμερα σφυρηλατούσαν ασπίδες κι ακόντια,
    κι άλλες σφυριές σε υπόγεια εργαστήρια
    για προτομές κι ανδριάντες πολεμικών θεών,
    πολεμικών ανθρώπων, κι όχι διόλου αθλητών και ποιητών.
    τι κερδίσατε άλλωστε; τι κερδίσαμε;»

    Να υποθέσω ότι και η χρωματική επιλογή της γραμματοσειράς έχει τον δικό της συμβολισμό;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. @The lonely skipper

    Αστα να πάνε φίλε μου.
    Οσο για τη νέα μετανάστευση θα σου πω πως μοναχά από το δικό μου φιλικό περιβάλλον 4 ζευγάρια πήραν ήδη τα παιδάκια τους και πήγαν στη Γερμανία για δουλειά!!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. @x-man

    Είναι γεγονός πως εάν δεν μεσολαβούσε το θλιβερό συμβάν όλοι θα μιλούσαν για τη μαζικότερη συμμετοχή των ανθρώπων σε απεργία τα τελευταία χρόνια. Εάν αναρωτηθεί κανείς ποιοί κομίζουν ωφέλη από τέτοια περιστατικά, θα κατανοήσει το ποιοί κρύβονται πίσω από το συμβάν και ιδιαίτερα ΓΙΑΤΙ δεν εντοπίζονται ποτέ!!! (Δεν πιστεύω να τρέφει κανείς ελπίδες πως θα βρεθούν οι ένοχοι αυτής της τραγωδίας....)

    Ο παραλληλισμός με τον Φιλοκτήτη έγινε εντελώς αυθόρμητα. Ενα καλοκαίρι επισκέφτηκα τη σπηλιά που λένε πως τον είχαν εγκαταλείψει οι σύντροφοί του (στη Λήμνο) και μόλις επέστρεψα διάβασα την τραγωδία. Συγκλονίστηκα από τον πόνο αυτού του ανθρώπου και από την απανθρωπιά που έδειξαν οι σύντροφοί του.

    Μα και τα λόγια του Ρίτσου είναι συγκλονιστικά, στη φαντασία μου ένοιωσα λες και μας τα απηύθυναν οι νεκροί Τραπεζοϋπάλληλοι και ένοιωσα ενοχές που δεν τους προστατέψαμε.

    Τα χρώματα πάντα συμβολίζουν κάτι, το ίδιο και τα λόγια με κρυμμένα νοήματα. Εξαρτάται όμως και από τους ανθρώπους να τα κατανοήσουν. Αλλοι τα προσπερνούν και άλλοι αντιλαμβάνονται τη χρησιμότητά τους...

    Καλησπέρες πολλές

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Ποιά είναι η γνώμη σας;