ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ

Παρασκευή 1 Μαΐου 2009

Ζωγραφίζοντας μια ιστορία - Πρωτομαγιά στη Κέρκυρα (X.Παχής)

Πρωτομαγιά στη Κέρκυρα του Χ. Παχή, eλαιογραφία σε μουσαμά (61cm X 50cm)

(Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλ.Σούτσου)

Οπως είχαμε γράψει στην περσυνή ανάρτηση με τίτλο "Ζήσε Μάη μου να φας τριφύλλι" (με αφορμή την ημέρα της Πρωτομαγιάς), ο λαός τα παλιά χρόνια πίστευε πως οι άνθρωποι το μήνα Μάη ήταν ευάλωτοι σε λογής-λογής μάγια. Αυτός ήταν ο λόγος που οι κάτοικοι της υπαίθρου δεν επιχειρούσαν κατά τη διάρκεια του συγκεκριμένου μήνα καμιά σοβαρή εργασία, ούτε όμως και παντρεύονταν αφού πίστευαν πως ο γάμος δεν θα στέριωνε. Κατά μία εκδοχή ίσως αυτές οι δεισιδαιμονίες να είχαν τις ρίζες τους σε παλαιότερες πρακτικές των Ρωμαίων οι οποίοι τον μήνα Μάη διοργάνωναν μια τελετή τα Λεμούρια , τη γιορτή των νεκρών προκειμένου να εξευμενίσουν τα πνεύματα των νεκρών τα οποία όπως πίστευαν ανέβαιναν τον μήνα Μάη στη γη και περιφέρονταν από σπίτι σε σπίτι με σκοπό να τρομάξουν τους ενοίκους.

Το πρωτομαγιάτικο στεφάνι που συνηθίζουμε να κρεμάμε πάνω από την εξώθυρα του σπιτιού μας την Πρωτομαγιά μεταξύ άλλων είχε τελετουργικό χαρακτήρα αφού πιστευόταν πως πρόσφερε ευετηρία στο σπιτικό ειδικά όταν ανάμεσα στα λογής-λογής λουλούδια έβαζαν ένα σκόρδο (για το κακό μάτι, τη βασκανία) η ένα αγκάθι ως αποτρεπτικό οποιουδήποτε κακού.

Σύμφωνα με μια παράδοση "τα δέντρα έχουν ψυχή και νοιώθουν και ακούνε". Εκτός λοιπόν από το Πρωτομαγιάτικο στεφάνι κατά το μήνα Μάη, τον τελευταίο μήνα της Ανοιξης όπου η ανθοφορία φτάνει στο αποκορύφωμά της, σε αλλοτινές εποχές τόσο στις πόλεις όσο και στα χωριά πραγματοποιούνταν συλλογικές πρακτικές που αποσκοπούσαν θα λέγαμε στην συμβολική μιμητική αναπαράσταση του θανάτου και της ανάστασης με σκοπό την πρόκληση ανθοφορίας της γης.

Στον παραπάνω πίνακα του Χ. Παχή "Πρωτομαγιά στη Κέρκυρα" βλέπουμε να απεικονίζεται ένα τέτοιο έθιμο όπου νέοι ντυμένοι γιορτινά φορώντας κάτασπρα παντελόνια και πουκάμισα, με κόκκινα ζωνάρια και κόκκινα μαντήλια στο λαιμό τραγουδούσαν ζωηρά τραγούδια που εξυμνούσαν την άνοιξη γύρω από έναν κορμό τρυφερού κυπαρισσιού (το οποίο έπρεπε απαραίτητα να είναι ίσιο και φουντωτό, δείγμα υγείας και ευρωστίας). Το σκέπαζαν με κίτρινες μαργαρίτες και άλλα λουλούδια και του κρεμούσαν ένα στεφάνι. Στα χλωρά κλαδιά του έδεναν μεταξωτά μαντίλια, ζωνάρια και κορδέλες ενώ στο στεφάνι κρέμαγαν διάφορα φρούτα και χορταρικά της εποχής συμβολίζοντας έτσι την ευγονία. Αυτό το δέντρο που αποκαλούνταν "μαγιόξυλο" και θεωρούνταν σύμβολο της υγείας και της ευγονίας, οι νέοι αφού το περιέφεραν από σπίτι σε σπίτι (για να φέρουν μέσω της ομοιοπαθητικής μεθόδου που χαρακτήριζε τις παραδοσιακές κοινωνίες την υγεία κια την ευγονία σε κάθε σπιτικό) έπειτα το έστηναν στη μέση της πλατείας του χωριού, της πόλης και με τη συνοδεία ενός ντεφιού, ενός ατσαλένιου τριγώνου (περίπου όπως το Χριστουγεννιάτικο τρίγωνο που λέγανε τα καλάντα) αλλά και άλλων τοπικών μουσικών οργάνων πιάνανε το χορό γύρω από το δέντρο (ή μαγιόξυλο).
Με αυτές τις πρακτικές πίστευαν πως όλη η τοπική κοινότητα θα απολάμβανε υγεία και καλή σοδειά από τις καλλιέργειές τους.
Ενα από τα ανοιξιάτικα τραγούδια που τραγουδιούνταν στη Θράκη είναι και το
Λεν ήρθι Μαής κι άνοιξη
από το CD " Η περπερούνα" της Δόμνας Σαμίου
Λεν ήρθι Μαής - αμάν γκελ αμάν
λεν ήρθι Μάης κι άνοιξη
ήρθι Μάης κι άνοιξη
ήρθι , ήρθι το καλοκαίρι.
Λεν ανθίζουν τα - αμαν γκελ αμαν-
λεν ανθίζουν τα τριαντάφυλλα
ανθίζουν τα τριαντάφυλλα
τα μο - τα μοσχομυρισμένα
Λεν άσπρο τριαντα - αμαν γκελ αμαν -
λεν άσπρο τριαντάφυλλο φορώ
άσπρο τριαντάφυλλο φορώ
και θε- και θέλω να το βάψω.
Λεν κι αν θα το βά- αμαν γκελ αμαν-
λεν κι αν θα το βάλω στη βαφή
πολλές - πολλές καρδιές θα κάψω.....

Εύχομαι λοιπόν καλό μήνα και να
"πιάσετε το μαγιόξυλο"
για να πάνε όλα καλά στο σπιτικό σας....

31 σχόλια:

  1. πολύ ενδιαφέροντα! ο μάης είναι μήνας ευωδιών. ανθίζει το ρυγχόσπερμα. το αγιόκλημα. το γιασεμί. πολύ καλό σου μήνα! ευωδιαστό. και πανέμορφο. φιλιά πολλά!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Καλό μήνα Δυοσμαράκι μου. Πολύ πολύ ενδιαφέρουσες οι πληροφορίες σου. Έχεις ειδικευτεί πια στη λαογραφία βλέπω. Μπράβο!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. @JK o Skroutzakos

    Pro pantos me ygeia skroutzako mou, kalo mina kai se sena efxomai

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. @basnia

    Πράγματι όλα άρχισαν να μοσχοβολάνε και να παίρνουν τα πάνω τους.

    Κάτι ήξεραν οι παλιοί και μιλούσαν για Μάη μήνα μαγικό.

    Οι ευωδιές μας μαγεύουν αυτή τη περίοδο.

    Καλό μήνα basnia μου

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. @Meropi

    Δεν είναι τόσο ειδίκευση στη λαογραφία Μερόπη μου όσο φλυαρία (μα πολλή φλυαρία) με παπούδες και γιαγιάδες.

    Αυτοί οι άνθρωποι ήταν πιο κοντά από ότι εμείς στη φύση και για αυτό ήξεραν τόσα πολλά...

    Καλό μήνα εύχομαι (πολύ καλύτερο από τον προηγούμενο πάντως)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. @laplace

    Καλό μήνα και σε σένα εύχομαι ρομποτάκο

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. πανω στην ωρα ηρθα για τη σειρα μου στο μαγιοξυλο!

    τι να πω....υπεροχος πινακας,πολυ ενδιαφερουσα αναρτηση...

    καλο μηνα ευωδιαστο μου δυοσμαρακι :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Καλο μηνα δυοσμαρακι!

    :)

    * Ετοιμη για μπυρες; Να το κανονισω;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Φοβερή ανάρτηση Δυοσμαράκι μου, θησαυρός λαογραφικών γνώσεων! Καλό σου νήμα, να είσαι πάντα καλά! Τα φιλιά μου!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Η πρωτομαγιά της άνοιξης ταιριάζει απόλυτα στην εργατική πρωτομαγιά.
    Η εργατική τάξη υποσχέθηκε την κοινωνική άνοιξη, το σταμάτημα της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο..

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Μυροβόλος ο Μάης, γεμάτος χρώματα και ελπίδες.Έμαθα και πράγματα που δεν ήξερα απο το ποστ σου.
    Καλό μήνα dyosmaraki.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. καλο μηνα και καλη πρωτομαγια
    εμεις το μαη κρεμασαμε
    με τις αυγης τη φεξη
    και ισα και προλαβαμε
    τον ουρανο πριν βρεξει
    μια χαρχαλινα αλλαμε
    για να μας προφυλαει
    μα και ενα σκορδο εσαμε
    επανω στο στεφανι
    γιατι καθως μας λεουσι
    χρουσουζη εν πιανει ματι
    ΚΑΙ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. @cook

    Καλό μήνα συντροφιά με το μαγιόξυλο

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  14. @Αντώνης

    Καλό μήνα Αντώνη μου

    *Και βέβαια να κανονίσεις, άντε να δούμε

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  15. @Μαρία Τζιρίτα

    Καλό σου μήνα Μαράκι μου
    Οπως είπα και στη Μερόπη, ο θησαυρός οφείλεται σε αυτούς τους γέροντες και τις γερόντισες που όταν έχουν τα κέφια τους αφηγούνται απίστευτα πράγματα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  16. @Καπιταλιστικό κουμμούνι

    Συμφωνούμε. Αλλωστε και στις λαϊκές τελετουργίες οι άνθρωποι πιάνονταν όλοι μαζί στο χορό και έδιναν τις ευχές που είχε ανάγκη ολόκληρη η κοινότητα.

    Καλό μήνα εύχομαι καπ κουμ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  17. @leondokardos

    Ευκαιρία να βάψουμε με χρώματα και ελπίδες τη ζωή μας καλέ μου λεοντόκαρδε.
    Τα έχουμε όλοι τόσο ανάγκη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  18. ΚΑΛΟ ΜΗΝΑ σε όλους, τώρα που ανθίζουν τα λουλούδια, να ανθίσουν και οι δικές μας οι καρδιές,να γεμίσουμε απο χρώματα και αρώματα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  19. Καλο Μηνα Δυοσμαρακι μου...πολυ ωραια αυτα που μας εδωσες....τρελλενομαι να μαθαινω τις παραλαγες απο τα εθιμα του καθε τοπου και τα θεωρω πολυτιμα στολιδια της ζωης που περνα και χανεται.....κριμα που μας κανανε να πισυευουμε πως δεν εχουν νοημα ολα αυτα....τα εθιμα !!!!
    Να εισαι παντα καλα !!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  20. @the lonely skipper

    Καλό μήνα εύχομαι καλέ μου φίλε.
    Οι μαντινάδες σου είναι σαν τα λουλουδένια στολίδια της εποχής

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  21. @Αρκάς

    Χρώματα κι αρώματα
    είν' της άνοιξης καμώματα

    Καλό μήνα φίλε μου

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  22. @issalos

    Κι εγώ τρελλαίνομαι issale με τα έθιμα του τόπου μας. Πιστεύω πως δεν πρέπει να επιτρέψουμε να σβήσουν. Οχι σαν κάτι το ρομαντικό, σαν κάτι το μουσειακό, αλλά σαν ένα κομμάτι που εμπλουτίζει τη ζωή μας και της δίνει ένα νόημα.
    Καλό μήνα εύχομαι

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  23. Dyosmaraki,γειά σου,
    με τα έθιμά σου!
    (Όπα,μου βγήκε και ρίμα κατα λάθος!:))

    Καλο σου μήνα...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  24. Νάσαι καλά για τις πληροφορίες που μας δίνεις. Εστω και καθυστερημένα, Καλό μήνα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  25. ενδιαφέρον μπλογκ!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  26. @phlouflis

    Οι ευχές ποτέ δεν θεωρούνται καθυστερημένες.

    Καλημέρες πολλές

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  27. @Ανώνυμος

    Νάσαι καλά ανώνυμε
    Καλώς ήρθες

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Ποιά είναι η γνώμη σας;