ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ

Δευτέρα 2 Ιουνίου 2008

"Σαν τραγούδι μαγεμένο" - Ρεμπέτικο - Αφιέρωμα (Α μέρος)

Με ένα μουσικό ταξίδι, μια ιστορική αναδρομή στον κόσμο του Ρεμπέτικου τραγουδιού με τη φωνή του Γιώργου Νταλάρα που θα συνοδεύει θεατρικά δρώμενα με σκοπό την αναπαράσταση της ιστορίας του ρεμπέτικου τραγουδιού ξεκινά σήμερα 2 Ιουνίου στο Θέατρο Βράχων το 21ο Φεστιβάλ του Δήμου Βύρωνα. Στην σχετική ιστοσελίδα μπορείτε να ενημερωθείτε για όλες τις παραστάσεις που έχουν προγραμματιστεί για το φετεινό καλοκαίρι.
Στόχος της αποψινής παράστασης είναι να παρουσιαστεί η ιστορία του ρεμπέτικου μέσα από μία επιλογή γνωστών και αγαπημένων τραγουδιών αλλά και με την παρουσίαση κάποιων που ακούγονται για πρώτη φορά. Ολα αυτά τα τραγούδια εντάσσονται σε ένα μουσικό θέαμα που φέρει την υπογραφή του σκηνοθέτη Σωτήρη Χατζάκη.

Ομως τι ήταν το ρεμπέτικο τραγούδι που κατάφερε να τραγουδηθεί και να επιβιώσει μέχρι τις μέρες μας? Πολλές οι απόψεις,πολλές οι κοινωνιολογικές μελέτες, μα ακόμη και σήμερα κατά τη γνώμη μου κανείς δεν είναι σε θέση να εξηγήσει γιά ποιούς λόγους το ρεμπέτικο κατάφερε να εξελιχθεί,να τραγουδηθεί από διαφορετικής κοινωνικής η εθνοτικής προέλευσης ανθρώπους και τέλος να διαδοθεί σε μεγάλα πλάτη και μήκη της γης και να εξακολουθήσει να τραγουδιέται μέχρι τις μέρες μας. Δεν είναι εύκολο να κατανοήσει κανείς πως από μία μουσική κίνηση το ρεμπέτικο κατόρθωσε να μετουσιωθεί σε ένα κοινωνικό κίνημα τελικά..


Σκίτσο του Μπόστ

Το ρεμπέτικο , είναι μια υποκατηγορία του "αστικολαϊκού" τραγουδιού και αποτέλεσε ένα ιδιότυπο κοινωνικό φαινόμενο με βαθιές προεκτάσεις το οποίο μορφοποιήθηκε ουσιαστικά κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου. Είναι το αστικό τραγούδι που διαμορφώθηκε κατά τον 19ο αι. από ανθρώπους που προέρχονταν από διαφορετικά γεωγραφικά, κοινωνικά και πολιτισμικά περιβάλλοντα. Δημιουργήθηκε και τραγουδήθηκε σε καφενεία, φυλακές, ταβέρνες και τεκέδες με κύριες εστίες την Πόλη, την Σμύρνη, την Σύρα, τον Πειραιά και την Θεσσαλονίκη.

Η πρώτη περίοδος δημιουργίας τραγουδιών "ρεμπέτικου ύφους" ονομάζεται περίοδος της "ανώνυμης δημιουργίας" (1850-1922). Τα αστικά αυτά τραγούδια όσον αφορά τις συνθήκες δημιουργίας τους έχουν πολλά κοινά με τις συνθήκες δημιουργίας των παραδοσιακών τραγουδιών αφού δεν γνωρίζουμε το όνομα του αρχικού δημιουργού κάθε τραγουδιού. Τραγουδιούνταν από τις διάφορες μορφές "εστουδιαντίνων". Οι "εστουδιαντίνες" ήταν μικρά φωνητικά και οργανικά κυρίως σύνολα που εμφανίστηκαν στα τέλη του 19ου αι. στην Πόλη και στη Σμύρνη και δημιούργησαν μουσική παράδοση μέχρι το 1922 σε όλες τις πόλεις της οθωμανικής αυτοκρατορίας που κατοικούνταν από ελληνικό πληθυσμό. Αυτό το είδος ορχήστρας κατάφερε να αποτελέσει την αυθεντικότερη μουσική γέφυρα Ανατολής και Δύσης, παντρεύοντας αρμονικά πολλά ετερόκλητα στοιχεία καλύπτοντας ένα ποικίλο ρεπερτόριο που αποδιδόταν από ποικίλα μουσικά όργανα όπως ποικίλοι ήταν και οι θαμώνες των καφέ αμάν. Εδειχναν ιδιαίτερη προτίμηση στους χορευτικούς ρυθμούς και οι μουσικοί κάθονταν στο πάλκο. Μάλιστα εκτός από τα ιδιόφωνα όργανα της Ανατολής,σαντούρι,κανονάκι,ούτι,βιολί που χρησιμοποιούσαν οι μουσικοί, κάθε θαμώνας του καφέ αμάν συμμετείχε στον ρυθμό με τη χρήση οποιουδήποτε αντικειμένου μπορούσε να παράγει ήχο, όπως για παράδειγμα δύο κουτάλια, το κομπολόϊ του που χτυπούσε ρυθμικά στο ποτήρι παράγοντας τον ήχο του γυαλιού και κάθε λογής άλλο αντικείμενο. Μάλιστα αυτοί οι ήχοι πέρασαν στις πρώτες ηχογραφήσεις.

Οι θαμώνες συχνά συμμετείχαν στην διαμόρφωση των τραγουδιών ακολουθώντας τη διαδικασία της αυτοσχέδιας δημιουργίας των δημοτικών τραγουδιών, παίρνοντας τον λόγο και τραγουδώντας. Συνήθως η θεματολογία ήταν παρμένη από τον τρόπο ζωής της πόλης και του παζαριού καθώς και από τις καθημερινές εμπειρίες των συναφιών (ή επαγγελματικών συντεχνιών).

"Στα καφέ-αμάν Ελληνες μουσικοί συνόδευαν Αρμένηδες τραγουδιστές και γύφτισες χορεύτριες, μπροστά σε ένα κοινό που αντιπροσώπευε όλες τις φυλές της Ανατολικής Μεσογείου"
(Λάμπρος Λιάβας, " Μουσικές στο Αιγαίο")

Από το 1860 όταν άρχισαν να έρχονται μουσικοί από τη Σμύρνη και την Πόλη στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος, η μουσική ζωή επηρεάστηκε σε βάθος από τα Ανατολίτικα ακούσματα.

Η δεύτερη περίοδος είναι η αποκαλούμενη "Σμυρναίϊκη περίοδος" (1922-1930) δηλαδή η περίοδος που αρχίζει η επώνυμη δημιουργία. Η θεματολογία και το μουσικό ύφος αναπροσαρμόζονται στις νέες απαιτήσεις και τα προβλήματα της προσφυγιάς. Το Μικρασιατικό τραγούδι που δημιουργήθηκε πριν από το 1922 έσμιξε με αυτό που εμπνέεται από τον πόνο της προσφυγιάς και άκμασε κυρίως σε προσφυγικούς συνοικισμούς (Κοκκινιά,Ν.Ιωνία,Καισαριανή,Μοσχάτο,Δραπετσώνα, Ταμπούρια), καφενεία και καφέ αμάν. Εκείνη την εποχή ο ερχομός προσφύγων από διάφορα μέρη εκτός Ελλάδας που μετέφεραν μαζί τους τα όργανα, τους ρυθμούς, τους στίχους από την ιδιαίτερη πατρίδα τους καθώς και η εσωτερική μετανάστευση αγροτικών πληθυσμών στις πόλεις (αστικοποίηση) συνέβαλλαν στην συνάντηση και την αλληλεπίδραση μουσικών οργάνων (παραδοσιακών και αστικών), ήχων, στίχων αλλά και κοινωνικών ομάδων.

Για ποιό λόγο όμως έγινε ευρέως αποδεκτή αυτή η πολιτισμική όσμωση?

Κατά τη γνώμη μου κυρίως γιατί τους ένωνε ένα κοινό χαρακτηριστικό :

Προερχόμενοι από τα λαϊκά στρώματα αυτοί οι "μετανάστες" μετέφεραν στίχους, όργανα και συνήθειες από την ιδιαίτερη πατρίδα τους με αποτέλεσμα οι νεόφερτες κοινωνικές ομάδες που δημιουργούνταν αυτή την εποχή στις πόλεις να μην γίνονται εύκολα αποδεκτές από τις τοπικές κοινωνίες και έτσι να συνδεθούν με φαινόμενα κοινωνικής περιθωριοποίησης και απόρριψης.

Την ίδια εποχή εμφανίζεται η "νεοσύστατη" δισκογραφία η οποία αποτέλεσε σημαντικό σταθμό για το ρεμπέτικο τραγούδι. Οι πρώτες μαζικές ηχογραφήσεις έγιναν σε περιοχές όπως η Σμύρνη, η Πόλη και η Θεσσαλονίκη αλλά και στις ΗΠΑ. Για πρώτη φορά καταγράφεται το ρεμπέτικο που μέχρι τότε τραγουδιόταν και διαδιδόταν μέσω του προφορικού λόγου με αποτέλεσμα μέσω των δίσκων να αρχίσει να διαδίδεται με ταχύτερους ρυθμούς σε ευρύτερες περιοχές του Ελληνισμού. Παράλληλα όμως μια αρνητική πτυχή (κατά τη γνώμη μου) είναι πως έπαψε ο αυτοσχεδιασμός που διέκρινε το ρεμπέτικο κατά την περίοδο της ανώνυμης δημιουργίας του, αφού πλέον αναπαραγόταν ακριβώς όπως είχε καταγραφεί στα δισκάκια.

Την τρίτη περίοδο του ρεμπέτικου επικρατεί το Πειραιώτικο στυλ (1930-1940) με την παρουσία του Μάρκου Βαμβακάρη και τη δημιουργία της "Τετράδας του Πειραιώς" (Βαμβακάρης,Δελιάς,Παγιουμτζής,Μπάτης).
Αυτήν την περίοδο η θεματολογία εμπλουτίζεται, η μουσική κομπανία διαφοροποιείται, παραμερίζονται τα βασικά όργανα (δηλαδή τα παραδοσιακά ιδιόφωνα όργανα της Ανατολής,σαντούρι,κανονάκι,ούτι,βιολί που χρησιμοποιούνταν μέχρι εκείνη τη στιγμή) τα οποία αντικαθίστανται από το μπουζούκι και τον μπαγλαμά. Ισως να επικράτησε το μπουζούκι επειδή ταίριαζε περισσότερο στη συγκερασμένη δυτική μουσική παρά στη Μικρασιατική.

Είναι η εποχή που το ρεμπέτικο βγαίνει από το "περιθώριο" της κλειστής και αυστηρά περιορισμένης ατμόσφαιράς του και μεταπηδά στον χώρο των κέντρων διασκέδασης κατακτώντας όλο και μεγαλύτερο μερίδιο ακρόασης. Μάλιστα την δεκαετία του 1930 το ρεμπέτικο βρίσκεται στην ακμή του και εκτός από την προαναφερθείσα "τετράδα" αναδύονται νέα πρόσωπα (Ρούκουνας,Χρυσίνης,Μοντανάρης,Γκόγκος ή Μπαγιαντέρας,Κερομύτης, Τσαούς κ.ά.)

Με την έλευση της δικτατορίας του Μεταξά (1936) το ρεμπέτικο διώχτηκε και λογοκρίθηκε. Οι ηχογραφήσεις παύουν αυτή την περίοδο και ξαναξεκινούν από τα μέσα του 1946.

Στο αρχικό του στάδιο το ρεμπέτικο χρησιμοποίησε το Βυζαντινό μέλος καταφέρνοντας να συγκεράσει τις μελωδικές και ρυθμικές αντανακλάσεις των μουσικών παραδόσεων των λαών της Μ.Ασίας. Κατά τη διάρκεια της εξελικτικής του πορείας αφομοίωσε στοιχεία από το δημοτικό τραγούδι σε έναν τέλειο συγκερασμό με τις λαϊκές μουσικές των Ελληνικών αστικών κέντρων με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός νέου τεχνοτροπικού στυλ που προήλθε από τη μίξη Ανατολικών και Δυτικών στοιχείων. Από το 1946 και μετά κύριοι παράγοντες που το διαμόρφωσαν ήταν η εκμετάλλευσή του από τις δισκογραφικές εταιρείες....Η εμπορευματοποίηση το απέσπασε τελικά από το αρχικό ιδεολογικό του πλαίσιο, διαφοροποίησε την θεματολογία του και τελικά το μετάλλαξε σε επόμενα μουσικά είδη όπως
το ψευτορεμπέτικο,το ελαφρολαϊκό και το αρχοντορεμπέτικο
κατακτώντας ακόμη και με αυτές τις νέες μορφές του τόσο τα αστικά κέντρα όσο και την ύπαιθρο.

Το ρεμπέτικο αποτέλεσε ένα μουσικό σταυδροδρόμι που λειτούργησε ενωτικά για τους ανθρώπους όσον αφορά τη δημιουργία του. Μέσα από την τέχνη της μουσικής, του τραγουδιού και του χορού οι άνθρωποι ενώθηκαν ανταλάσσοντας πολιτισμικά στοιχεία αποδεικνύοντας πως εκτός από διαφορές οι άνθρωποι έχουν και κοινά σημεία. Ανθρωποι καταγόμενοι από διαφορετικές εθνότητες, μόνιασαν, αγκαλιασμένοι τραγούδησαν τον καϋμό της ξενιτιάς και της μοναξιάς, ύμνησαν τον έρωτα, αφηγήθηκαν με το τραγούδι τα βάσανα της δουλειάς τους, την περιθωριοποίηση, προβλήματα που είναι κοινά σε όλους τους ανθρώπους ανεξαρτήτως πολιτικών σκοπιμοτήτων και εθνικών αντιπαραθέσεων.

Μήπως τελικά θα έπρεπε να χρησιμοποιήσουμε τη δύναμη της Μουσικής, του Τραγουδιού και του Χορού ως ενοποιητικό στοιχείο ανάμεσα στους λαούς?

Δεν ξέρω, απλά λέω μήπως.......

ΥΓ1 Το κείμενο αυτό αποτελεί μέρος μιας εργασίας που έκανε το dyosmaraki τον Απρίλη του 2006
ΥΓ2. Την έμπνευση για αυτή την ανάρτηση μου την έδωσε ένα σχόλιο της φίλης
asteroessa σε προηγούμενη ανάρτηση καθώς και το ιδιαίτερο ενδιαφέρον για θέματα μουσικής του φίλου Αλκη που αν και δεν είναι blogger διαβάζει καθημερινά αυτό το blog σχολιάζοντας και κρίνοντας τα γραφόμενα....

64 σχόλια:

  1. καλησπερα Δυοσμαρακι!!!

    Εχοντας εργαστει σε ρεμπεταδικο (οχι ως μουσικος), τρεφω μεγαλη αγαπη σε αυτο το ειδος της μουσικης. Και λατρευω το Μαρκο Βαμβακαρη.

    Υπεροχη αναρτηση δυοσμαρακι. Ειλικρινα υποκλινομαι.

    :)))

    Περιμενω τη συνεχεια...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Πολύ εμπεριστατωμένη ανάρτηση!
    Θα κάνω re-edit της ανάρτησης «Δι’ ενοίκιον και πλυστικά» και θα σε βάλω ως σύνδεσμο για τη λέξη εστουδιαντίνες, γιατί δίνεις από τους πιο εμπεριστατωμένους ορισμούς που θα μπορούσα ποτέ να βρω!

    Ένας από τους κύριους λόγους που το ρεμπέτικο περιθωριοποιήθηκε και λογοκρίθηκε είναι βέβαια ότι ούτε τα καφέ αμάν ήταν τα θέατρα όπερας (μάλλον μακράν της αστικής διασκέδασης της εποχής), αλλά και η σχέση που είχαν οι ρεμπέτες με τους τεκέδες και την κατανάλωση ινδικής κάνναβης και παραγώγων της.
    Μόνιασε, όπως αναφέρεις το ρεμπέτικο ανθρώπους, αλλά ανθρώπους με κοινές αναφορές και ιστορικό ή κοινωνικό υπόβαθρο. Δε θα μπορούσε να έχει π.χ. απήχηση στην αστική Αθήνα του '20 ή του '30 της οπερέττας και του ελαφρού Ευρωπαϊκού τραγουδιού κατά το στυλ του Αττίκ. Ακόμη και το μπουζούκι που χρησιμοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης ήταν ταμπού έως τα τέλη της δεκαετίας του '50 με μέσα δεκαετίας του '60. Το ρεμπέτικο τραγούδι αναγνωρίστηκε και αγαπήθηκε "μετά θάνατον". Όταν σταμάτησαν να υπάρχουν ρεμπέτες που έγραφαν ρεμπέτικα τραγούδια.

    Θα μπορούσε τέλος το ρεμπέτικο να έχει κοινά πολιτισμικά στοιχεία με τα νέγρικα blues. Αναπτύχθηκαν σχεδόν ταυτόχρονα. Αλλά μια και βλέπω μέρος Α' ανάρτησης (άρα θα υπάρξουν και επόμενες), μάλλον θα μας τα πεις εσύ καλύτερα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. καλησπέρα και καλό μήνα.
    επειδή είναι ωραία η παραβολή τής ονομασίας τών κέντρων τής ελαφράς διασκέδασης στις αρχές τού 20ου αιώνα, να πούμε ότι τα έλεγαν καφέ σαντάν και πελάτες είχαν τους αστούς και μικροαστούς τής κάθε περιοχής.
    να προσθέσω ότι πολλές φορές (όπως στα καφέ αμαν έρχονταν καλλιτέχνες από ανατολικά ως διασημότητες και μεγάλο γεγονός, έτσι στα καφέ σαντάν) έρχονταν αστέρες τής ιταλικής αλλά και τής φραντσέζικης οπερέτας.
    αυτά τα ολίγα μου ήρθαν...
    καλό βράδυ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Αν και είμαι εκτός ενδιαφέροντος, η καλή δουλειά φαίνεται από μακριά. Εύγε στο κουράγιο σου και την υπομονή σου.
    Αστερίων

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. ~☺~ Α, μην ξεχάσω... Το όνομά σου, το ψευδώνυμο ή το υποκοριστικό σου λήγει σε -άκι, -έλι, -ούλι, -ούλα, -ίνα, -ίτσα, -άρα, -ένια ή δύναται να σχηματίσει τις πιο πάνω καταλήξεις, σωστά;
    Κάτι μου τιτίβισε ένα πουλάκι από μια ...να δεις πώς την λένε... πώς την λένε... Αστερόεσσα, άλιεν, ούφο, Ελένη... κάπως τελοσπάντων... για να παίτσουμε.
    Να η φωλιά του πτηνού → φωλιά μαρτυριάρικου πτηνού ♫ ♪
    Ρώτα το μόνη σου και κανονίστε τα. Εγώ δεν ξέρω τίποτα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Ωωωω....εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ανάρτηση!!!

    Θέλει μελέτη, επανέρχομαι αύριο
    Καλό σου βράδυ!

    Φιλί και Γλαρένιες αγκαλιές

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Dyosmaraki
    ωραιο ποστ περι του ρεμπετικου.

    Καλο μηνα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. @αντώνης
    ΄
    Εγώ να δεις πόσο το λατρεύω αυτό το είδος. Και το παράξενο είναι πως δεν ξέρω το γιατί!!! Μα με σαγηνεύει....

    Θα πρέπει να ήταν πολύτιμη εμπειρία κάθε βράδυ να πλημμυρίζουν τα αυτιά σου με ρεμπέτικες πενιές...

    Την καλημέρα μου Αντώνη

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. @aστερόεσσα

    Ευχαριστώ για τις πολύτιμες πληροφορίες που μας δίνεις απλόχερα.

    Ενώ αρχικά είχα γράψει για τον ενωτικό χαρακτήρα στην πορεία διευκρίνησα πως ο ενωτικός χαρακτήρας αφορούσε τους ανθρώπους που προέρχονταν από τα λαϊκά στρώματα. Οπως σωστά αναφέρεις εκτός από μόνιασμα το ρεμπέτικο δημιούργησε και πολλές αντιπαραθέσεις στην Αθήνα της οπερέττας και των Δυτικών επιρροών.

    Μου άρεσε πολύ η έκφρασή σου πως το ρεμπέτικο αγαπήθηκε "μετά θάνατον" που είναι τόσο αληθινή...

    Για τις εστουδιαντίνες είναι λιγοστά τα στοιχεία που βρήκα αφού αυτή η περίοδος του ρεμπέτικου η ανώνυμη παραμένει σχεδόν ανεξερεύνητη. Πολλοί μάλιστα που έχουν ασχοληθεί με το ρεμπέτικο δεν την αναγνωρίζουν καν ως πρόδρομο του ρεμπέτικου. Ισως επειδή παραπέμπει ευθέως στις προφορικές παραδόσεις οι οποίες στις μέρες δεν θεωρούνται πολύ "in".

    Με τα νέγρικα blues δεν έχω ασχοληθεί αλλά θα ήταν ενδιαφέρον να μπορούσαμε να κάνουμε έναν παραλληλισμό εντοπίζοντας κοινές παραμέτρους.

    Είναι πολλά τα στοιχεία που θα μπορούσε κανείς να αναφέρει για το ρεμπέτικο ένα θέμα ανεξάντλητο. Επειδή ήθελα να διατηρήσω την ανάρτηση ευανάγνωστη αναγκάστηκα να σταματήσω χρονικά στον Βαμβακάρη μα έπεται συνέχεια....

    Την καλημέρα μου

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. @panoptis

    Πολύτιμες πληροφορίες και πολύ εύστοχος ο διαχωρισμός ανάμεσα στα καφέ αμάν (που είχαν ανατολίτικο χαρακτήρα, στέκια όπου χορευόταν ακόμη και ο χορός της κοιλιάς) και τα καφέ σαντάν που ήταν πιο "καθώς πρέπει" και με Δυτικές επιρροές.

    Την καλημέρα μου

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. @asterion

    Εύγε στο κουράγιο και την υπομονή τη δική σας που εξακολουθείτε να διαβάζετε τις μακροσκελείς αναρτήσεις μου....

    Ευχαριστώ Αστερίων

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. @αστερόεσσα

    Θάρθω να παίτσουμε μα όχι αμέσως, είναι στα σκαριά ένα ταξιδάκι, μόλις επιστρέψω...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. @φύρδην - μίγδην

    Καλή μου γλαρένια

    Θα σε περιμένω...

    Καλημερούδια

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  14. Παρα πολυ ομορφα ηταν δυοσμαρακι, ειδικα τις καθημερινες που δεν ειχε πολυ κοσμο.

    :)))

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  15. Ρεμπετικο η αδυναμία μου... Ιδιως των εποχών μέχρι το 1940...
    Λες και το κανεις για μενα αυτο το αφιερωμα :)

    Να σαι καλα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  16. @αντώνης

    Το φαντάζομαι. Σαββατοκύριακο γίνεται χαμός

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  17. @βρασίδας ο κάφρος

    Αλλος ένας ρεμπέτης.

    Τότε στην αφιερώνω Βρασιδάκο αυτή την ανάρτηση.

    Εβίβα ρεμπέτες....

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  18. το πιο ωραιο δεν στο ειπα
    τοτε που δουλευα εκει ηταν η εποχη του νομου του Παπαθεμελη

    τρελλο γελιο
    μπουκαραν οι μπατσοι μεσα κατα τις 3 και μας ελεγαν να κλεισουμε
    Και κλειναμε βεβαιως κατα τις 5.
    :)))

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  19. Παίδες, αν δεν έχουμε φτιάξει μπαγλαμά από κονσερβοκούτι σε φυλακή και δεν έχουμε ρουφήξει μισό παπόρο χόρτο, ας μην πολυμιλάμε για το ρεμπέτικο του μεσοπολέμου...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  20. Τελειοι οι ρεμπετες...τελεια τα ρεμπεταδικα :))

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  21. Όπως και να το δεις, είτε μαστουρωμένος, είτε νηφάλιος, το ρεμπέτικο τραγούδι είναι από μόνο του μια ολόκληρη ιστορία κι έχει σημαδέψει την Ελλάδα. Εξαιρετική ανάρτηση πραγματικά.
    Φιλιά πολλά και καλό μήνα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  22. @αντώνης

    Χα χα χα

    Το αιώνιο ελληνικό δαιμόνιο

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  23. @ασκαρδαμυκτί

    Δεν θα συμφωνήσω 100% μαζί σου.

    Είναι γνωστό πως πάρα πολλοί ρεμπέτες δεν χρειάστηκε να καπνίσουν χόρτο για να γράψουν μουσικές και τραγούδια.

    Το κοινό χαρακτηριστικό όσων δημιούργησαν ρεμπέτικο ειδικά κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου είναι γεγονός πως ανήκαν σε περιθωριοποιημένες ομάδες.
    Ομως περιθωριακές ομάδες δεν ήταν μοναχά οι χασικλήδες.

    Ηταν και οι κατατρεγμένοι πρόσφυγες,οι εσωτερικοί μετανάστες που νοσταλγούσαν τον αγροτικό χώρο από όπου προέρχονταν, ήταν αυτοί που βασανίζονταν από τις πολλές ώρες βαριάς εργασίας και τραγούδησαν τα προβλήματα του δικού τους εργασιακού χώρου και πολλές άλλες ομάδες.

    Τα "χασικλίδικα" ήταν ένα μέρος της θεματολογίας του ρεμπέτικου όχι το 100% έστω και αν το ρεμπέτικο από πολλούς έχει γίνει συνώνυμο του "χασικλίδικου".

    Οσον αφορά την κατασκευή των οργάνων είναι γεγονός πως εκείνες τις εποχές πολλοί μουσικοί κατασκέυαζαν οι ίδιοι τα όργανά τους από κάθε μέσον...

    Την καλημέρα μου

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  24. @roadartist

    Ενας τρόπος έκφρασης βασανισμένων ανθρώπων....

    Την καλημέρα μου καλή μου

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  25. @maria tzirita

    "Εχει σημαδέψει την Ελλάδα"

    Τα είπες όλα Μαράκι μου

    Καλό μήνα εύχομαι

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  26. Kαλησπερα Δυοσμαρακι!!!

    Για ακόμα μία φορά πολύτιομές οπι πληροφορίες που δίνεις πό το ποστ σου. Πραγματικά πολύ ενδιφέρον για εμένα τουλάχιστον που δεν ήμουν γνώστης όλων αυτών.

    Η συγκεκριμένη μουσική μου αρέσει και εμένα πολυ!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  27. Πιάνομαι από τη φράση σου "τα χασικλίδικα είναι μέρος της θεματολογίας..."
    Καταρχήν θα συμφωνήσω μαζί σου. Περιθωριοποιημένες ομάδες δεν είναι μόνο οι χασικλήδες.
    Επί των σημείων ερωτήματα:
    Ένας χασικλής (περιθωριοποιημένος) θα γράψει μόνο τραγούδια χασικλίδικα; Με την ίδια λογική ο Καβάφης ή ο Λόρκα που ήταν ομοφυλόφιλοι και περιθωριποιημένοι λόγω της ομοφυλοφιλίας τους δε θα έπρεπε να γράψουν τίποτε άλλο πέρα από ύμνους στον ομοφυλοφιλικό έρωτα.
    Το ρεμπέτικο έχει θεματολογία ευρύτερη απ' αυτήν της περιγραφής ενός 'κοινωνικού' λογουχάριν καημού, όπως η προσφυγιά, η έλλειψη χρήματος κλπ. Συχνά το κεντρικό θέμα είναι η γυναίκα. Και μάλιστα η άπιαστη γυναίκα, η άπιστη, η femme fatale.

    Είχα μια ενδιαφέρουσα συζήτηση κάποτε μ' ένα μπλουζίστα για ομοιότητες και διαφορές ρεμπέτικου και blues, μια και συχνά σε ντοκυμαντέρ έχουν γίνει τέτοιες παραλληλίες. Μου λέει: Ο ρεμπέτης είναι ο μάγκας, ενδεχομένως ο νταής ή ο αιώνια παραπονιάρης. Ο μπλουζίστας από την άλλη, ενώ προέρχεται από τα ίδια κοινωνικά στρώματα με το ρεμπέτη θα αυτοσαρκαστεί στην αποτυχία του.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  28. Κορίτσια, σας βρίσκω πολύ ενημερωμένες!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  29. Αγαπημένο μου Δυοσμαράκι για κάποιους που μιλάνε με πλάσματα όπως ο Μελένιος π.χ, το ρεμπέτικο ειναι μια φυσική μουσική προτίμηση.
    Το κείμενο σου ειναι ενημερωτικό και τεκμηριωμένο.
    Ωστόσο νομίζω οτι όργανα όπως το ούτι το κανονάκι η και το σαντούρι ακόμα, δεν ήταν δυνατόν να χρησιμοποιηθούν από τους μουσικούς της Ελλάδας,αν εξαιρέσουμε μερικά νησιά που ειναι στο Αιγαίο,που ακόμη και σήμερα αυτά τα όργανα παίζονται από τους ντόπιους μουσικούς.
    Εχω πολλούς φίλους μουσικούς ρεμπέτες,άλλα τα καλύτερα παιξίματα τα εχω ακούσει απο ορχήστρες της Μυτιλήνης.
    Το ρεμπέτικο ειναι η πηγή του λαϊκού τραγουδιού νομίζω.
    Η θεματολογία του ειναι μεγάλη και υπάρχουν τραγούδια που ακόμα και σήμερα έχουν μια φρεσκάδα σαν να ειναι καινούρια τραγούδια
    Για άλλη μια φορά σ ευχαριστώ πολύ για τα όμορφα ερεθίσματα που μου δίνεις
    κοτσυφοφιλώ σε

    τσίου!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  30. Διατηρώ κάποιες επιφυλάξεις για το πόσο θα μπορούσαν να πιάσουν όργανα όπως το ούτι, το σάζι ή το κανονάκι.
    Οι Xαΐνηδες ή ο Λουδοβίκος των Ανωγείων π.χ. που τα χρησιμοποιούν ξεκίνησαν μεν από την Κρήτη, αλλά σύντομα συνάντησαν ευρύτερη απήχηση. Υπάρχουν κι άλλα αντίστοιχα συγκροτήματα. Βλέπε Πάραλος ή Δυνάμεις του Αιγαίου. Η αρέσκεια ή απαρέσκεια σ' αυτό το μουσικό είδος είναι θέμα προσωπικής προτίμησης.

    Κι αλήθεια... υπάρχουν ακόμη ρεμπέτες; Θα διαφωνήσω ιστορικά. Υπάρχουν μιμητές ρεμπετών, αλλά όχι αυθεντικό ρεμπέτικο (το οποίο μπορεί να είναι και πάρα πολύ καλής ποιότητας δεν αντιλέγω), όμοια όπως οι Xαΐνηδες παράγουν όμορφη μουσική στα βήματα της παραδοσιακής μαντινάδας και του Ερωτόκριτου, αλλά η μουσική τους δεν εντάσσεται στην παραδοσιακή μουσική, εξ' ου και ο νεολογισμός έθνικ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  31. Αν σου πω ότι τα ρεμπέτικα δε μου αρέσουν καθόλου, τι θα μου πεις; Δεν ξέρω. Δε με εμπνέει αυτό το είδος μουσικής. Εξάλλου τα ρεμπέτικα θεωρούνταν και τα "παράνομα" τραγούδια...

    Άσχετα με τις προτιμήσεις μου, το αφιέρωμα είναι πολύ καλό!

    Φιλιά!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  32. @ Αntoine:

    Ερώτημα 1ο: O λόγος που δε σου αρέσουν τα ρεμπέτικα είναι το μουσικό είδος; 'Η η ταμπέλα του "παράνομου"; Αν χαρακτηρίστηκαν κάποτε παράνομα, και τραγουδήθηκαν ως "αυθαίρετα", νομιμοποιήθηκαν.

    Ερώτημα 2ο: Ο διαχωρισμός σε "νόμιμο" ή "παράνομο" είδος είναι λόγος ικανός να μας κάνει να απορρίψουμε ένα είδος τέχνης; Παράνομος ήταν κι ο Θεοδωράκης κατά την επταετία. Παράνομος είναι και ο Flaubert κατά το Index Librorum Prohibitorum της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. (Βλέπε περισσότερα στην ανάρτηση Imprimatur)

    Ερώτημα 3ο: Τι θεωρείται "νόμιμο" και τι "παράνομο" σε ένα μουσικό είδος;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  33. Αστερόεσσα,

    Το ότι δε μου αρέσουν τα Ρεμπέτικα δεν έχει καμία σχέση με το ότι χαρακτηρίζονταν ως παράνομα. Εξάλλου, όπως γνωρίζεις καλύτερα από μένα, στην τέχνη πάντα ξεχώριζαν οι αποκλίνοντες από τα καθωσπρέπει και οι "επαναστάτες". Απλώς, η αλήθεια είναι ότι ελάχιστοι νέοι στην ηλικία μου θα βάλουν να ακούσουν ρεμπέτικα, όταν θα θελήσουν να ακούσουν μουσική -για να το πω απλά.

    Προσωπικά, ακούω περισσότερη ξένη μουσική, από τα σύγχρονα λαϊκά απολύτως τίποτα, ενώ από ελληνική μουσική ακούω με ευχαρίστηση Αρβανιτάκη, Γαλάνη. Για το Θεοδωράκη δε χρειάζεται να αναφερθώ. Όλοι οι Έλληνες τον έχουν στην καρδιά τους...

    Λίγο παρεξηγήθηκαν τα λόγια μου, αλλά δεν πειράζει. Μου αρέσει να αναπτύσσεται διάλογος στα blogs!


    @Ελένη μου, εσύ πού βρίσκεσαι;
    (Αχ, τώρα διαπιστώνω ότι και αστερόεσσα και dyosmaraki έχετε το ίδιο όνομα. Εγώ όμως τώρα τη dyosmaraki φωνάζω...)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  34. Όχι, όχι τουναντίον! Το κατάλαβα εξ' αρχής κι έπιασα και τη λεπτή ειρωνία. Απλώς σε κάποιες αναρτήσεις, όπου τα σχόλια λαμβάνουν τη μορφή debate είναι καλό να διευκρινίζονται κάποια πράγματα, γιατί διαβάζονται και από άλλους. ☺

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  35. @ Antoine

    Οι μουσικές προτιμήσεις ειναι δικαίωμα του κάθε ένα και αλλάζουν
    κατά καιρούς.
    Έμενα π.χ μου αρέσουν τραγούδια από όλα τα είδη μουσικής.
    Αν κατάλαβα καλα το ίδιο ισχύει και
    για σένα.
    Η ξένη μουσική έχει πολλά είδη και
    απο την άλλη, σου αρέσει και η λεγομένη...έντεχνη μουσική.
    Οπως καλα είπες το ρεμπέτικο δεν ειναι η μουσική που θα βάλεις για να ακούσεις.
    Για μένα έχεις δίκιο.
    Το ρεμπέτικο θα μπορούσαμε να πούμε οτι ειναι ένα ρεύμα,ένας τρόπος διασκέδασης.
    Θα διαφωνήσω με το ότι δεν ταιριάζουν στο ρεμπέτικο το σαντούρι το κανονάκι η το ούτι.
    Το ρεμπέτικο έχει πολλές τάσεις και ρυθμούς
    Δεν ειναι μόνο τραγούδια μάγκικα ή
    χασικλίδικα ...η προσφυγικά πολίτικα κτλ.
    Ουτε μόνο ζεϊμπέκικα.
    Ρεμπέτικο ειναι και ο καρσιλαμάς, το Απττάλικο τα συρτά και άλλα είδη που χωρίς τα όργανα που αναφέρθηκαν ειναι γυμνά
    κατά κάποιο τρόπο.
    Στην Ελλάδα για αυτό τον λόγο πρόσθεσαν οι εδώ μουσικοί νομίζω το ακορντεόν για να καλύψουν την απουσία αυτών των οργάνων.
    Τελος αν κάποια φορά με μια καλή παρέα πας για φαγητό σε ενα καλό ρεμπετάδικο ειμαι σίγουρος οτι
    θα σου αρεσει και αυτός ο τρόπος διασκέδασης.
    Πίστεψέ με...ειναι πολύ ροκ
    χαχαχαχα

    χωρίς παρεξήγηση...μου έκανε κλικ αυτό που είπες για Αρβανιτάκη που εχει τραγουδήσει και πολίτικα και ρεμπέτικα τραγούδια.
    Ας μην ξεχνάμε οτι η Αρβανιτάκη ξεκίνησε με την Αθηναϊκή κομπανία
    που έχει και αυτή ρεμπέτικο ρεπερτόριο

    αυτάαααααααααα!!!

    τσιου και παλι ταιου



    @ Δυοσμαράκι αγαπημένο μου φιλαράκι
    συγνώμη για το μακροσκελές σχόλιό μου
    κοτσυφοφιλώ σε

    τσίου!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  36. ☺ Διευκρινίζω: Δεν είπα δεν ταιριάζει στο ρεμπέτικο το σαντούρι, το ούτι ή το κανονάκι.
    Στη φράση νομίζω οτι όργανα όπως το ούτι το κανονάκι η και το σαντούρι ακόμα, δεν ήταν δυνατόν να χρησιμοποιηθούν από τους μουσικούς της Ελλάδας, αν εξαιρέσουμε μερικά νησιά που ειναι στο Αιγαίο, που ακόμη και σήμερα αυτά τα όργανα παίζονται από τους ντόπιους μουσικούς εγείρω αμφιβολίες και λέω ότι μπορούν μια χαρά να πιάσουν το σαντούρι, το ούτι ή το κανονάκι, κρίνοντας από μουσικούς που ξεκίνησαν από κάποια νησιά, αλλά σύντομα η φήμη τους ξεπέρασε στενά τοπικά όρια.

    Επίσης αμφισβητώ το κατά πόσον υπάρχουν ρεμπέτες σήμερα. Ιστορικά δεν υπάρχουν. Μετεξέλιξη ρεμπέτικου σε "ρεμπετίζον", ναι υπάρχει, όμοια όπως υπάρχει και το έθνικ ή "παραδοσιασίζον" εις μίμησιν και νοσταλγία του παραδοσιακού.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  37. @ndn

    Πιστεύω πως η ανταλλαγή πληροφοριών στον διαδικτυακό χώρο μπορεί να λειτουργήσει ως ένα έναυσμα για προβληματισμό και τεκμηρίωση απόψεων.

    Σε πολλές περιπτώσεις όπως βγαίνει από τα πολύτιμα σχόλια που παρατέθηκαν, οι απόψεις για το ίδιο θέμα διίστανται. Ομως αυτή είναι και η ομορφιά του διαδικτυακού διαλόγου. Να παραθέτει πληροφορίες και να προκαλεί τον αντίλογο.

    Ενας τεκμηριωμένος διάλογος πολλές φορές ίσως οδηγεί σε αναθεώρηση κάποιων απόψεων που μας είχαν επιβάλλει ως στερεότυπα...

    Την καλημέρα μου

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  38. @ατερόεσσα

    Θα συμφωνήσω μαζί σου. Θα προσθέσω μόνο ένα σχόλιο. Λες :
    "Συχνά το κεντρικό θέμα είναι η γυναίκα. Και μάλιστα η άπιαστη γυναίκα, η άπιστη, η femme fatale."
    Μα και αυτό δεν είναι ένα "κοινωνικό" θέμα αφού αφορά την σχέση μεταξύ δύο ανθρώπων? Η εξύμνηση του έρωτα είναι ένα θέμα που απασχόλησε όλα τα είδη της μουσικής αφού οι σχέσεις των ανθρώπων βρίσκονταν πάντα στην επικαιρότητα.
    Αλλωστε περιθωριακό δεν θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε έναν ερωτευμένο που η καλή του είτε τον εγκατέλειπε είτε προτιμούσε κάποιον άλλον?
    Και βέβαια χαρακτηριστική είναι η μέσω του ρεμπέτικου αναφορά και κοινωνική κριτική στις περιπτώσεις γυναικών που σε εποχές αυστηρών ηθών τολμούσαν να "εκμοντερνιστούν"! Σε ένα από αυτά ο Βαγγέλης σκοτώνει την αδελφή του επειδή του μηνύσανε πως τόλμησε να πάει σε καφενείο (κατ' εξοχήν αντρικός χώρος),να φουμάρει ναργιλέ και να ντυθεί στα Ευρωπαϊκά!!!
    ΥΓ. Δεν έτυχε να παρακολουθήσω κάποιον παραλληλισμό ανάμεσα στο ρεμπέτικο και στα blues και βρίσκω ενδιαφέρουσες τις πληροφορίες που μας δίνεις.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  39. @ασκαρδαμυκτί

    Το παλεύουμε καλέ μου askar. Ανήσυχα πνεύματα όντας....

    Καλημερούδια

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  40. @karaflokotsifas

    Αγαπημένε μου karaflokotsifa

    Οσον αφορά το θέμα που θίγεις για τα όργανα όπως το ούτι το κανονάκι η και το σαντούρι ακόμα λες πως "δεν ήταν δυνατόν να χρησιμοποιηθούν από τους μουσικούς της Ελλάδας,αν εξαιρέσουμε μερικά νησιά που ειναι στο Αιγαίο,που ακόμη και σήμερα αυτά τα όργανα παίζονται από τους ντόπιους μουσικούς".

    Η αποδοχή ή η απόρριψη των μουσικών οργάνων είναι μια πολύπλοκη διεργασία.

    Αυτά τα όργανα αν και υπάρχει μία θεωρία πως προέρχονται από αρχαία μουσικά όργανα και σε τοιχογραφίες όπου βλέπουμε πως χρησιμοποιήθηκαν στο Βυζάντιο, δεν επικράτησαν σε ευρεία κλίμακα στην Ελλάδα παρά μοναχά όταν πρωτοήρθαν Μικρασιάτες μουσικοί και εγκαταστάθηκαν σε διάφορα μέρη της Ελλάδας. Μαζί τους έφεραν και τα μουσικά ακούσματα της πατρίδας τους.

    Σε άλλες περιοχές υιοθετήθηκαν από την τοπική κοινωνία ενώ σε άλλες απορρίφτηκαν. Οπου επικράτησαν αυτά τα όργανα μπορεί σήμερα να ακούγονται μελωδίες τοπικές παιγμένες σε ένα όργανο που ήταν ξενόφερτο μα επικράτησε. Για παράδειγμα το κλαρίνο είναι εισαγόμενο όργανο και όχι μόνο αντικατέστησε σε πολλές περιοχές την φλογέρα μα διαδόθηκε ευρέως από τους γύφτους που γύρναγαν με την πραμάτεια τους από χωριό σε χωριό και ήταν εξαιρετικοί μουσικοί. Αυτό έχει να κάνει με την ικανότητα του κάθε μουσικού να επιβάλλει τις μουσικές του αλλά και με πολλούς άλλους παράγοντες.

    Είναι γεγονός η φυσική μουσική προτίμηση αλλά για μέρος των ανθρώπων. Ανοιξες όμως μεγάλα θέματα που δεν μπορούν να εξαντληθούν στα πλαίσια ενός σχολίου. Σου υπόσχομαι λοιπόν να αφιερώσω μία άλλη ανάρτηση όπου να καταθέσω τις σκέψεις μου σχετικά με το πως ένα άτομο ή μία ομάδα ανθρώπων κάνει τις μουσικές επιλογές αλλά και με τους λόγους για τους οποίους άλλοτε επικρατεί ένα μουσικό όργανο και άλλοτε όχι.

    Οσον αφορά τη θέση πως το ρεμπέτικο ειναι η πηγή του λαϊκού τραγουδιού είναι αλήθεια. Βέβαια σχετίζεται με μία άλλη πονεμένη ιστορία σχετικά με το τι εννούμε με τη λέξη λαϊκό τραγούδι.

    Πολλά τα ερωτήματα που θέτεις για θέματα που σηκώνουν μεγάλη συζήτηση. Σου υπόσχομαι πως θα τα συζητήσουμε όλα σε επόμενες αναρτήσεις.

    Την καλημέρα μου με πολλά δυοσμαροφιλάκια...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  41. @αστερόεσσα

    "Η αρέσκεια ή απαρέσκεια σ' αυτό το μουσικό είδος είναι θέμα προσωπικής προτίμησης"

    Θα συμφωνήσω ως προς το ότι είναι μία από τις παραμέτρους αυτή. Οπως έλεγα και παραπάνω στον karaflokotsifa υπάρχουν πολλές παράμετροι τόσο για τις παραμέτρους όσο και για τους λόγους επικράτησης ενός είδους μουσικής.

    "Κι αλήθεια... υπάρχουν ακόμη ρεμπέτες; Υπάρχουν μιμητές ρεμπετών, αλλά όχι αυθεντικό ρεμπέτικο"

    Κάθε είδος μουσικής γεννιέται από πολύ συγκεκριμένες ιστορικοκοινωνικές συνθήκες.

    Μια και έφερες ως παράδειγμα το παραδοσιακό τραγούδι (που είναι πιο χαρακτηριστικό για να βρούμε μια απάντηση)να θέσω ένα αντίστοιχο ερώτημα.
    -Το δημοτικό τραγούδι γεννήθηκε σε συνθήκες προβιομηχανικής κοινωνίας. Σήμερα βιώνουμε την μεταβιομηχανική κοινωνία.

    Το ερώτημα είναι, θεωρούμε αυθεντική την εκτέλεση ενός παραδοσιακού τραγουδιού μοναχά όταν είναι πιστά αντιγραμμένη από την πρωτότυπη εκτέλεση? Δηλαδή με λίγα λόγια θα πρέπει να αποτελεί μία πιστή μίμηση του πρωτότυπου?

    Σύμφωνα με αυτή την θεώρηση κάθε παρέμβαση στην δομή ή στην εκτέλεση του πρωτότυπου τραγουδιού είναι ιεροσυλία και κατά συνέπεια η απόρροια των παρεμβάσεων δεν μπορεί παρά να είναι κάτι άλλο μα σίγουρα όχι αυθεντικό.

    Κάποιοι άλλοι πιστεύουν πως όπως τα πετυχημένα παραδείγματα που αναφέρεις πήραν την έμπνευση από ένα παραδοσιακό τραγούδι, το μετέπλασαν και δημιούργησαν κάτι "άλλο". Αυτό το "άλλο" αποτελεί μία νέα δημιουργία η οποία είθισται να κατατάσσεται σε μία (σχετικά) νεσοσύστατη μουσική κατηγορία που όπως λες ονομάζεται έθνικ (μπορούμε να την βρούμε καταταγμένη και ως world) (ξενόφερτες λέξεις και οι δύο).

    Τελικά θεωρούμε πως η δεύτερη κατηγορία μπορεί να αποκαλείται παραδοσική μουσική η όχι?

    Προσωπικά πιστεύω πως σε κάποιες περιπτώσεις θα μπορούσε να αποκαλείται παραδοσιακή μουσική...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  42. @antoine

    Μου αρέσει η ειλικρίνειά σου. Κάποτε και εμένα δεν μου άρεσαν καθόλου τα παραδοσιακά τραγούδια, θα μπορούσα να ισχυριστώ πως μάλλον τα αποκαλούσα "βλάχικα" όντας παιδί της πόλης και δη της πρωτεύουσας όπου δεν ακούγονταν πουθενά αυτά τα τραγούδια....

    Με τα χρόνια αποφάσισα να τα γνωρίζω με μεγάλο κόπο αφού όπως είπα δεν είχα ακούσματα από το συγγενικό μου περιβάλλον.

    Σήμερα αν με ρωτήσεις τα λατρεύω (φυσικά όχι όλα)

    Κατάλαβα τελικά πως δεν τα αγαπούσα επειδή δεν είχα μπει στη διαδικασία να τα γνωρίσω...

    Οπότε παρ΄όλο που σέβομαι την επιλογή σου, είναι βέβαιο πως πρόκειται περί επιλογής ή μήπως είναι απλά επειδή δεν τα έχεις γνωρίσει???

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  43. @αστερόεσσα

    Σχετικά με το ερώτημά σου τελικά τι θεωρούμε "νόμιμο" μουσικό είδος και τι "παράνομο" θα απαντούσα ως εξής :

    Η επίσημη αποδοχή από πλευρά της πολιτείας (οποιασδήποτε χρονικής στιγμής) καθώς και η προβολή από τα ΜΜΕ, "νομιμοποιούν" ένα είδος μουσικής ως το επίσημα αποδεκτό, με παράλληλη περιθωριοποίηση κάποιων άλλων μουσικών ειδών.

    Η επίσημη αποδοχή όμως σε τίποτα δεν συνάδει με την "άλλη" αποδοχή αυτή του λαού. Μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί οι λαϊκές συνήθειες και μουσικές προτιμήσεις να ανατρέψουν το κατεστημένο.

    Για παράδειγμα το μπουζούκι ήταν διωκόμενο (παράνομο)μουσικό όργανο μία εποχή και ανεπίτρεπτο να χρησιμοποιηθεί σε επίσημες εκδηλώσεις. Στις λαϊκές συνάξεις όμως και στην καθημερινότητα του λαού διαδόθηκε και επικράτησε ανατρέπομντας το κατεστημένο και επικρατώντας ως λαϊκό όργανο ακόμη και στις δημόσιες συναυλίες και εκδηλώσεις...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  44. @Antoine

    Εχεις απόλυτο δίκιο πως στην τέχνη πάντα υπήρχαν οι αποκλίνοντες και οι καθωσπρέπει.

    Μένει σε εμάς να επιλέξουμε συνειδητά εάν υιοθετούμε αυτό που μας σερβίρεται απλόχερα (π.χ. σκυλοτράγουδα) ή να κάνουμε τις προσωπικές μας επιλογές. Χαίρομαι ιδιαίτερα πάντως που δεν ακούς τα σύγχρονα λαϊκά τραγούδια γιατί πιστεύω πως δεν έχουν να προσφέρουν πολλά (εκτός ίσως κάποιων φωτεινών εξαιρέσεων)

    Ανεξάρτητα όμως από τις προσωπικές επιλογές που κάνει κανείς δεν θα συμφωνήσω πως παιδιά της ηλικίας σου δεν διασκεδάζουν με τα ρεμπέτικα. Μπορώ να σε διαβεβαιώσω πως τουλάχιστον στην Αθήνα υπάρχουν πολλές συντροφιές παιδιών που διασκεδάζουν παίζοντας μουσικά όργανα και τραγουδώντας ρεμπέτικα. Να μην πω για τους φοιτητές που για να βγάλουν ένα χαρτζιλίκι παίζουν οργανωμένοι σε κομπανίες σε κάποια ταβερνάκια.

    Δείχνουν να λατρεύουν αυτό που κάνουν και δεν συμπεραίνω πως δεν το κάνουν μοναχά για βιοποριστικούς λόγους.

    Φυσικά ένας παράγοντας που έπαιξε σημαντικό ρόλο σε αυτό είναι η ίδρυση μουσικών σχολείων που μόλις τώρα αρχίζουν να φαίνονται τα πρώτα αποτελέσματα.

    ΥΓ. Οσο για το σχόλιό σου σχετικά με τις Ελένες...έχεις συναντήσει καμιά Ελένη που να μην είναι ούτε πνεύμα αντιλογίας μα ούτε πολυλογού??? lol Δύσκολος τόπος οι Ελένες Antoine μου....δύσκολος τόπος...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  45. αντί για "δεν συμπεραίνω" διάβασε "συμπεραίνω"...χτύπησε ο δαίμων του τυπογραφείου...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  46. @karaflokotsifas

    Αγαπημένε μου karaflokotsifa

    Μην ζητάς συγγνώμη για το μακροσκελές σχόλιο (το οποίο πολύ μου άρεσε)!!!

    Μα ακόμη πιο πολύ μου άρεσε η προτροπή σου προς τον Antoine με την θέση πως "είναι πολύ ροκ το ρεμπέτικο"... Δεν έχεις άδικο....δεν τόχα σκεφτεί ποτέ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  47. @αστερόεσσα

    Καλή μου φιλενάδα,

    Τσαμπούνα jazz έχεις ακούσει??? Γιατί εγώ όταν πρωτάκουσα αρχικά ξαφνιάστηκα μα μετά πολύ το απόλαυσα....

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  48. Να πω οτι ο Στελιος Βαμβακαρης (γιος του Μαρκου) εχει γραψει jazz οπου παιζει ο ιδιος μπουζουκι
    (ο Στελιος ηταν τοτε στο μαγαζι που δουλευα, αρχοντας)

    Και φυσικα συμφωνω με το σχολιο του κοτσιφα περι ροκ & ρεμπετικου

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  49. Έχω ακούσει τσαμπούνα τζαζ, όπως έχω δει να χορεύουν κι εκπληκτικό ροκ τσιφτετέλι στην Ικαρία σε πανηγύρι.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  50. @αντώνη

    Οσο για μπουζούκι jazz ομολογώ πως δεν έχω ακούσει.

    Ακούγεται πολύ πρωτότυπο και δημιουργικό

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  51. @αστερόεσσα

    Ροκ τσιφτετέλι σε πανηγύρι? αλλο πάλι και τούτο...(Ροκ-τσιφτετέλ?)

    Να υποθέσω πως εκτονώνονταν οι άνθρωποι και ό,τι ήξεραν χόρευαν???
    lol

    Η να υποθέσω πως οδηγήθηκαν από τους μουσικούς με τα αντίστοιχα μουσικά ακούσματα????

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  52. το ρεμπέτικο καλά, ο Νταλάρας γιατί;
    Ετοιμάζεται να τραγουδήσει Όπερα τώρα (είναι το μόνο που δε σκότωσε αυτός ο ανάξιος καλλιτέχνης).
    Και, βέβαια, κάποια στιγμή θα πάει και στον Αμαζόνιο να μαζέψει ακατέργαστους ήχους.
    Τι άλλο θα κάνει αυτός ο ανάξιος λόγου για να τραβήξει τηνμ προσοχή;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  53. Σπύρο, δεν θα με βρεις σύμφωνη με την άποψή σου για τον Νταλάρα.

    Κατ' αρχήν δεν θεωρώ τον Νταλάρα ανάξιο λόγου. Μακάρι κάθε συνθέτης ή ερμηνευτής να μπορούσε να παρουσιάσει τόσο ποικίλο έργο όπως ο Νταλάρας όπως ανάδειξη του ελληνικού μουσικού ρεπερτορίου στο εξωτερικό,ποικίλη ενασχόληση με πολλά είδη μουσικής (Θεωρώ πως αυτό δείχνει ανοιχτό μυαλό), ανάδειξη από μέρους του πολλών νέων ταλαντούχων παιδιών που μετά έκαναν καριέρα κλπ κλπ

    Επειτα πως να μην τραγουδήσει ρεμπέτικο? Γέννημα-θρέμμα Πειραιώτης είναι ο άνθρωπος και μάλιστα γεννήθηκε σε μια εποχή που μόνο το να κατοικείς ή να συχνάζεις στις γειτονιές του Πειραιά σου δημιουργούσε εικόνες,βιώματα....

    Φυσικά δεν είναι υποχρεωτικό να συγχρωτίζονται οι μουσικές προτιμήσεις δύο ατόμων.

    Θεωρώ όμως πως απέχει το να πει κανείς πως δεν του αρέσει ένας ερμηνευτής από το να πει πως ένας καλλιτέχνης με τόσο πλούσιο δισκογραφικό έργο και μεγάλο αριθμό παρουσιάσεων και συναυλιών είναι "ανάξιος λόγου".

    Βέβαια η διαφορά μας όσον αφορά τις μουσικές προτιμήσεις σε τίποτα δεν με εμποδίζει να σε καλωσορίσω σε αυτήν εδώ την μικρή διαδικτυακή γωνιά μια και αν και έχουμε συναντηθεί σε άλλο blog είναι η πρώτη φορά που βρίσκεσαι εδώ.

    Την καλημέρα μου

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  54. Καλησπέρα σας. Τώρα που διάβασα την ανάρτηση, αυτή είναι ενάμιση χρόνου παλιά. Αλλά εγώ τώρα την είδα, τι να κάνουμε!
    Είναι καταπληκτική. Σπάνια έχω δει τόσο οξυδερκείς παρατηρήσεις σχετικά με το ρεμπέτικο τραγούδι, παρόλο που είναι ένα θέμα εξαιρετικά πολυσυζητημένο.
    Θίγεις μία σειρά επιμέρους θεμάτων, σε πολλά εκ των οποίων θα είχα κάτι να προσθέσω ή να ρωτήσω ή να συζητήσω. Αλλά μιας και λες ότι πρόκειται για μέρος εργασίας, ίσως να τα έχεις καλύψει εκεί. Θα περιοριστώ σε δυο-τρία:
    1. Δε θα έλεγα "αφομοίωσε στοιχεία από το δημοτικό τραγούδι". Ήταν αυτούσιο δημοτικό τραγούδι, σε ό,τι αφορά τις φόρμες (κλίμακες, ρυθμοί, όργανα, ποιητικά μέτρα -π.χ. ο κλασικός 15σύλλαβος ιαμβικός- κλπ.) και τις συνθήκες δημιουργίας (αυτό που λες περί συμμετοχής και συνδημιουργίας εκ μέρους όλης της παρέας). Το καινούργιο στοιχείο, σε σχέση με τα μέχρι τότε δημοτικά, ήταν ότι στο περιεχόμενο των στίχων: ο άνθρωπος της πόλης ζει πολύ διαφορετικά από τον αγρότη/βοσκό/ψαρά/τεχνίτη του χωριού. Καλείται να την παλέψει μόνος του. Σε πολύ μικρότερο βαθμό είναι μέλος μιας κοινότητας απ' ό,τι στο χωριό. Έτσι τα ρεμπέτικα είναι πιο ατομοκεντρικά. Δες π.χ. τα ερωτικά τραγούδια του Βαμβακάρη: Καλιθιώτισσα, Ποδαριώτισσα, Φραγκοσυριανή... Σχεδόν όλα αναφέρονται σε συγκεκριμένες γυναίκες (άσχετα αν είναι αληθινές ή φανταστικές ιστορίες). Το παλιό δημοτικό μιλούσε για τον Έρωτα γενικά, αρχετυπικά. Το ρεμπέτικο λέει "ακούστε τι μου συνέβη".

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  55. 2. Για την επικράτηση του μπουζουκιού: Τα παλιά μπουζούκια δεν ήταν συγκερασμένα, είχαν κινητούς μπερντέδες. Κι από την άλλη το βιολί και το κανονάκι μπορούν να παίξουν και συγκερασμένα. Άρα δεν ήταν εκεί το θέμα. Θα πρότεινα δύο άλλες σκέψεις για την ερμηνεία του γιατί κυριάρχησε το μπουζούκι: Είτε γιατί ήταν ένα όργανο που μπορούσε αρκετά εύκολα να παίξει και ενδεχομένως και να φτιάξει κανείς μόνος του, και επομένως πιο κατάλληλο για να εκφράσει προσωπικά μεράκια παρά ένα όργανο που να απαιτεί επαγγελματία. Το βιολί, το ούτι, το κανονάκι, το σαντούρι έχουν περίπλοκη κατασκευή, απαιτούν μέθοδο και σύστημα στην εκμάθηση, και συνολικά συνδέονται πιο πολύ με τον μουσικό που θα κάτσει απέναντι να σου παίξει για να τον ακούσεις παρά για μια πιο άμεση μορφή αυλλογικής διασκέδασης. Σύγκρινε το κλαρίνο ή τον ζουρνά, που παίζουν επαγγελματίες δημοτικοί μουσικοί (συνήθως γύφτοι, άρα "άλλοι") με τη φλογέρα που παίζει ο βοσκός για πάρτη του. Είτε, η άλλη σκέψη είναι ότι μουσικοί σαν το Βαμβακάρη είχαν τόση απήχηση ώστε το στυλ τους επικράτησε και επισκίασε το σμυρνέικο. Η αλήθεια είναι ότι τα παλιότερα μπουζουξήδικα ρεμπέτικα είναι πολύ πιο απλά, στοιχειώδη και άμεσα από τα αντίστοιχα των σαντουρόβιολων, που εκμεταλλεύονται όλη τη γοητεία των δύσκολων, περίτεχνων κανόνων της ανατολίτικης μουσικής που κατείχαν οι διάφοροι Τούντες, Παπαζογλαίοι κλπ.. Ο απλός λιμενεργάτης μπορούσε να τα θαυμάσει, να τα αγαπήσει, αλλά για να τα τραγουδήσει θα δυσκολευόταν. Οι απλές μελωδίες τύπου Βαμβακάρη, Μπάτη κ.ά. του ταίριαζαν καλύτερα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  56. 3. Πώς ένα μουσικό είδος με θεματολογία σε μεγάλο βαθμό περιθωριακή (φυλακίστικα, χασικλήδικα, μαχαιροβγάλτικα, τζογαδόρικα) απέκτησε τόση απήχηση;

    Δεν ξέρω να το εξηγήσω. Όμως έχω ζήσει κάτι ανάλογο. Αν θες ρίξε μια ματιά εδώ: http://karpathiandiaries.blogspot.com/2009/05/blog-post.html

    Θα έχεις παρατηρήσει ότι σήμερα υπάρχουν πάρα πολλοί που να ακούν ρεμπέτικα, και τους αρέσουν σε διάφορους βαθμούς: τα ανέχονται, ή τους αρέσουν, ή τρελαίνονται. Τα πιο "ζόρικα" αρέσουν σε λιγότερους: τα υποκοσμικά, αυτά που προέρχονται από κάτι αρχαίες χιλιοφθαρμένες ηχογραφήσεις με λάθη και ξεκουρδίλες κλπ. δεν είναι μεγάλης εμπορικότητος κομμάτια. Όμως μόνο αυτά έχουν φανατικούς: πολλοί ακούν Χιώτη, αλλά κανείς δεν κόβει φλέβες. Αντίθετα ο Κατσαρός, η Παπαγκίκα, και αργότερα ο Μπάτης και ο Δελιάς κλπ. έχουν σήμερα λίγους αλλά πραγματικά αφοσιωμένους φαν, που μελετούν βιογραφικά στοιχεία, ξέρουν απέξω όλα τα "ώπα" και τα "άλα" του κάθε κομματιού, καταρτίζουν με κόπο και έξοδα μεγάλες συλλογές, και ενθουσιάζονται από ψυχής όποτε ανακαλύψουν ένα καινούργιο παλιό τραγούδι που δεν το ήξεραν.

    4. Για τον Νταλάρα συμφωνώ με όσους προλαλήσαντες του τα έσουραν. Σέβομαι ότι εσύ τον εκτιμάς, αλλά η γνώμη μου είναι ότι το εύρος του ρεπερτορίου του είναι αντιστρόφως ανάλογο του βάθους των ερμηνειών του. Είναι ένας άνθρωπος από στόφα καλλιτέχνη, με καλή φωνή και με γνώσεις και αγάπη, αλλά τα ξεπούλησε. Περαιτέρω επιφυλάξεις έχω γράψει κι εδώ: http://karpathiandiaries.blogspot.com/2007/07/blog-post_05.html.

    Εν ολίγοις, συγχαρητήρια. Το κείμενό σου έχει βάθος. Αν δεν είχαμε συμφωνήσει ότι θα παραμείνουμε άγνωστοι, θα είχα μεγάλο πειρασμό να σου ζητήσω να μου δείξεις και τη φουλ-σάιζ εργασία.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  57. @Πέπε

    Καλησπέρα Πέπε

    Κατ΄αρχ'ην σε ευχαριστώ πολύ για τα καλά σου λόγια. Νοιώθω πως με τιμούν ιδιαίτερα αφού λέγονται από κάποιον ο οποίος γνωρίζει από μουσική.

    1. Λες πως το ρεμπέτικο δεν αφομοίωσε στοιχεία από το δημοτικό τραγούδι αλλά ήταν αυτούσιο δημοτικό τραγούδι και συμπληρώνεις πως ο άνθρωπος της πόλης σε πολύ μικρότερο βαθμό είναι μέλος μιας κοινότητας απ' ό,τι στο χωριό. Έτσι τα ρεμπέτικα είναι πιο ατομοκεντρικά.

    Πολύ εύστοχη η παρατήρησή σου και όσον αφορά τη θεματολογία θα συμφωνήσω. Πράγματι το ρεμπέτικο προσαρμόστηκε στις νέες κοινωνικές συνθήκες, αυτές της πόλης όσον αφορά τη θεματολογία. Αν και πιστεύω πως μπορούμε να ισχυριστούμε πως οι ρίζες του ρεμπέτικου ανάγονται στο δημοτικό τραγούδι πιστεύω πως όταν όταν "μεταλλάχτηκε" ή αν θες "εξελίχτηκε" και άρχισε να παίρνει μια πιο ατομοκεντρική πορεία θα έλεγα πως αποκολλάται πλέον από τη παλιά του ρίζα (το δημοτικό) και αυτονομείται σε ένα ανεξάρτητο είδος τραγουδιού. Αυτή την αυτονόμηση δεν θα την συνέδεεα τόσο ως προς την θεματολογία των τραγουδιών αφού και πάλι δεν μιλούν πάντα ονομαστικά ή και αν μιλούν μπορεί να καλ΄΄υπτουν την ταυτότητα της ερωμένης μέσα από ένα παρατσούκλι, ή ένα ψευδώνυμο. Το κυρίαρχο στοιχείο που (κατά τη γνώμη μου) σηματοδοτεί το ρμεπέτικο ως ένα νέο είδος τραγουδιού είναι ο επώνυμος καλλιτέχνης. Ξεφεύγουμε πλέον από τον ανώνυμο δημιουργό και μεταβαίνουμε στον επώνυμο δημιουργό (το δημοτικό τραγούδι αν και πολλές φορές γνωρίζαμε ποιός ήταν ο δημιουργός του, εν τούτοις το όνομά του χανόταν μέσα στην ανωνυμία του "δήμου", της τοπικής κοινωνίας).
    Εγώ τουλάχιστον σε αυτό το στοιχείο εστιάζω τη διαφοροποίηση του ρεμπέτικου και την αυτονόμησή του ως ανεξάρτητου είδους τραγουδιού.
    Βέβαια δεν ξέρω αν έχω δίκιο, μα αυτή είναι η δική μου εκτίμηση.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  58. Μα τι γίνεται εδωπέρα; Πάλι έκατσα και σου έγραψα ένα κατεβατό και αντί να αναρτηθεί το πήρε το ποτάμι!

    Περίληψη του κατεβατού:

    Συμφωνώ. Υπό τον όρο όμως να μην μπερδευόμαστε από το αν υπάρχει γνωστό όνομα συνθέτη ή όχι. Είτε μείνει το όνομα είτε όχι, ορισμένοι γράφουν αποφεύγοντας σκοπίμως την πρωτοτυπία, και δεν προβάλλουν την προσωπικότητά τους αλλά απλώς προσθέτουν ένα λιθαράκι στο σύνολο της συλλογικής δημιουργίας. Και άλλοι γράφουν έτσι όπως δε θα μπορούσε να γράψει άλλος.

    Είχα βάλει και ένα σωρό παραδείγματα που αποσαφηνίζουν αυτή τη γενικολογία. Συνοπτικά, ο Μπάτης είναι ενδεικτικό παράδειγμα της πρώτης περίπτωσης, άρα παραδοσιακός, ο Τσιτσάνης της δεύτερης, άρα "επώνυμος", και ο Βαμβακάρης κάπου στη μέση.

    Πού πάνε άραγε τα χαμένα σχόλια;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  59. @Πέπε

    Ναι, και εγώ προσπάθησα να σου απαντήσω και για τα υπόλοιπα σημεία και με πέταξε έξω πολλές φορές το σύστημα μέχρι που ξέχασα τι είχα γράψει.
    Διαπιστώνω πως εξαρτάται από την ημέρα, σήμερα πάει σφαιράτο.
    Αυτό που λέω είναι ανεξαρτήτως της αξίας του κάθε καλλιτέχνη, όταν κατατάσσουμε ένα τραγούδι στο "δημοτικό" δεν μπορεί να είναι "επώνυμη" η δημιουργία αφού΄αυτό έρχεται σε αντίθεση με την ίδια την ονομασία της κατηγορίας (δημοτικό=δημιουργία του λαού). Ως τέτοιες (παραδοσιακές-δημοτικές) ίσως θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε μόνο τις δημιουργίες της Α περιόδου του ρεμπέτικου δηλ εκείνα που ακούστηκαν κατά την Σμυρναίϊκη περίοδο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  60. @Πέπε

    2. Για την επικράτηση του μπουζουκιού, πιστεύω πως το μπουζούκι επικράτησε κυρίως λόγω "μόδας". Δηλαδή όπως οι γύφτοι διέδωσαν τα κλαρίνα από τόπο σε τόπο κάπως έτσι πιστεύω πως επικράτησε το μπουζούκι λόγω του ότι παιζόταν στα νυχτερινά κέντρα και φυσικά μετά την ανάπτυξη της δισκογραφίας το μπουζούκι δεν άργησε να εξαπλωθεί.

    Ενας ακόμη λόγος πιστεύω πως ίσως να είναι πως τα "ανατολίτικα" όργανα είχαν συνδεθεί με τη Τουρκοκρατία, τις κακουχίες των Ελλήνων από τη προσφυγιά αλλά και την μανία μίμησης των Δυτικότροπων στοιχείων εκείνη τη περίοδο (μετά το '22).

    Επίσης ένας ακόμη λόγος ίσως να είναι πως ο ήχος του μπουζουκιού είναι πιο διαπεραστικός από ότι των άλλων μουσικών οργάνων (ακούγεται πιο δυνατά)όπως για παράδειγμα το κλαρίνο έχει δυνατότερο ήχο από ότι η φλογέρα οπότε όταν πλέον το ρεμπέτικο βγήκε από τα μικρομάγαζα-κουτούκια κι έφτασε στις νυχτερινές πίστες χρειάζονταν μουσικά όργανα πιο δυνατά αφού το κοινό ήταν πλέον πολυπληθές...
    Ισως να ήταν και όλα μαζί. Ενα είναι βέβαιο : πως ακόμη και σε μεταπτυχιακές εργασίες δεν είναι δυνατόν μετά βεβαιότητας κανείς να πει ποιό είναι εκείνο το χαρακτηριστικό που έκανε το ρεμπέτικο τόσο δημοφιλές.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  61. @Πέπε

    3.Κανείς δεν είναι σε θέση ακόμη και σήμερα να πει μετά βεβαιότητας ποιοί είναι οι λόγοι που το ρεμπέτικο "άγγιξε" τόσο δυνατά κάποιους ανθρώπους όπως χαρακτηριστικά τους περιγράφεις.
    Για μένα είναι νομίζω ξεκάθαρο: Γιατί μέσω του ρεμπέτικου ο άνθρωπος "έφευγε" πετύχαινε αυτό που άλλοι ονομάζουν "έκσταση" αλλά ο Πλάτων το έχει περιγράψει πολύ λεπτομερώς λέγοντας πως ο άνθρωπος ενωνόταν με το "θείο" (όπου "θείο" για εμένα είναι αν θες ακόμη και η ανώτερη ψυχή του ανθρώπου). Πετύχαινε την έκσταση και την κάθαρση.

    4. Καθένας έχει τις απόψεις του. Προσωπικά κάποιον τον εκτιμώ ή δεν τον εκτιμώ αναλόγως της καλλιτεχνικής του δημιουργίας. Από εκεί και πέρα σαν προσωπικότητα θεωρώ πως κανείς δεν είναι σε θέση να γνωρίζει ποιά είναι η αλήθεια.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  62. @Πέπε

    Αν και πέρασε τόσος καιρός δεν έχω ανεβάσει ακόμη το Β μέρος της ανάρτησης. Σου υπόσχομαι πως μετά τις γιορτές θα το ανεβάσω.
    ΥΓ. Δεν νομίζω πως είμαστε πολύ "άγνωστοι"....

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Ποιά είναι η γνώμη σας;