ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ

Δευτέρα 28 Ιανουαρίου 2008

Το εικονοστάσι......

Καλοκαίρι του 2003 σε μια από τις καλοκαιρινές περιπλανήσεις.
Βρίσκομαι στην Κρήτη στον δρόμο προς τις Μηλιές ένα πρωτότυπο χωριουδάκι για το οποίο θα αναφερθώ κάποια στιγμή γιατί αξίζει τον κόπο. Οι περιπλανήσεις μου συνήθως αφορούν ξεχασμένα μικρά χωριουδάκια που βρίσκονται μακριά από τα τουριστικά κέντρα . Σε αυτές τις εξερευνήσεις θυμήθηκα πως πολλές φορές έκανα στάση για να θαυμάσω κάποια περιφρονημένα μικρά κτίσματα, μικρούς "ναούς-προσκυνητάρια" που στολίζουν κάθε δρομάκι και μονοπάτι της ελληνικής υπαίθρου :

ΤΑ ΕΙΚΟΝΟΣΤΑΣΙΑ

Στα μάτια μου φάνταζαν (από τις αφηγήσεις των γερόντων) ως εκπλήρωση τάματος που προήλθαν από οράματα Αγίων αλλά μπερδεύονταν μαζί με φόβους για δαίμονες σε τρίστρατα από αρχαίες λαϊκές δοξασίες και ξορκισμούς.
Φορείς του πολυσύνθετου χαρακτήρα της λαϊκής θρησκείας στην ελληνική ύπαιθρο, είναι λυπηρό που ποτέ δεν αποτέλεσαν αντικείμενο ξεχωριστής μελέτης από τους μελετητές της λαϊκής μας παράδοσης.
Πολλές φορές σαν ταξίδευα νύχτα σε άγνωστες ερημικές τοποθεσίες, και πίστευα πως είχα χάσει τον δρόμο ή άμα ταξίδευα κάτω από δύσκολες καιρικές συνθήκες (με πάγους ή δυνατή βροχή) ένοιωθα μια παρηγοριά σαν έβλεπα να τρεμοφέγγει ένα καντηλάκι, ένοιωθα την φλόγα σαν μια παρουσία, σαν μια σημαδούρα που μου έλεγε "ναι αυτό ειναι το τάδε μονοπάτι". Γιατί έτσι λειτουργούσαν τα εικονοστάσια στο παρελθόν σαν σημάδια μονοπατιών για τους βοσκούς αλλά και τους περαστικούς στην προ - κινητού εποχή. Στις μέρες μας οι ορειβατικοί σύλλογοι σημαδεύουν με διαφορετικά σημάδια τα μονοπάτια.
Συνειδητοποιώ πως κατά τη διάρκεια των αναζητήσεων αυτών των απόμακρων χωριών, πολλές φορές κοντοστάθηκα σε κάποιο εικονοστάσι που για κάποιον λόγο τράβηξε την προσοχή μου.
Αλλοτε μπορεί να με τράβηξε η πρωτότυπη εξωτερική τους εμφάνιση, άλλοτε η τοποθεσία στην οποία είναι χτισμένα, άλλοτε θύμιζε κάποιον θρύλο και δοξασία από αυτούς που άκουσα κατά καιρούς από τα χείλη γερόντων....
Τις περισσότερες φορές με τράβαγε η περιέργεια να μάθω για ποιόν λόγο είχε φτιαχτεί το εικονοστάσι . Είναι γνωστό πως πολλά από αυτά φτιάχτηκαν για να μνημονεύσουν την ημέρα κατά την οποία ένας άγνωστος σε μας άνθρωπος έχασε τη ζωή του στο συγκεκριμένο σημείο.
Μα μου φαίνεται πως η σκέψη μου "ξεστράτισε".......Συγχωρέστε με! Συνεχίζω....Καλοκαίρι, οδηγώ σε έναν δρόμο που δεν γνωρίζω με προορισμό το χωριό Μηλιές.
Η ματιά μου πέφτει σε ένα εικονοστάσι...


Εικονοστάσι - Στο δρόμο προς τις Μηλιές
Καλοκαίρι 2003 - Κρήτη
Κοντοστέκομαι....Κατεβαίνω από το αυτοκίνητο και πλησιάζω στο τζαμάκι όπου διακρίνεται μια κορνίζα με μια φωτογραφία.
Διαβάζω :


"Διαβάτη συ που περπατάς
και τούτη δω τη γη πατάς
μη τη πατάς
χωρίς να αναστενάξεις..."


Από κάτω η φωτογραφία του παλλικαριού
και παρακάτω συνεχίζουν οι γραμμές με λέξεις ...

"Εδώ στις 27 Ιουλίου 1986
άφησε την τελευταία του πνοή
μόνος και αβοήθητος
ο Νικόλαος Γεωργίου Κυριακαντωνάκης ετών 21"


Δίπλα από την φωτογραφία τα απαραίτητα σύνεργα σε κάθε εικονοστάσι : το καντηλάκι, το λιβανιστήρι και τα καρβουνάκια με τα φυτιλάκια. Το καντηλάκι είναι σβηστό,μπροστά ένα γυάλινο δοχείο με πλαστικά λουλούδια...το ίδιο και πάνω.... Λίγο πιο κεί διακρίνω μια πλάκα χαραγμένη και διαβάζω ......


Στη μνήμη μου έρχονται οι στίχοι από το γνωστό ποίημα........


ΕΝ ΤΩ ΜΗΝΙ ΑΘΥΡ

Με δυσκολία διαβάζω στην πέτρα την αρχαία.
"Κύριε Ιησού Χριστέ". Ενα "Ψυχήν¨διακρίνω.
Εν τω μη[νί] Αθύρ" "Ο Λεύκιο[ς] ε[κοιμ]ήθη
Στη μνεία της ηλικίας "Εβί[ωσ]εν ετών"....
το Κάπα Ζήτα δείχνει που νέος εκοιμήθη.
Μες στα φθαρμένα βλέπω "Αυτό[ν]....Αλεξανδρέα".
Μετά έχει τρείς γραμμές πολύ ακρωτηριασμένες
μα κάτι λέξεις βγάζω - σαν "δάκρυα ημών" "οδύνην",
κατόπιν πάλι δάκρυα και ημίν τοις φίλοις πένθος"
Με φαίνεται που ο Λεύκιος μεγάλως θ' αγαπήθη.

(Καβάφης, 1917)

Ασυναίσθητα ανάβω το καντηλάκι που ήταν σβησμένο.

Πόσες ομοιότητες ....
Ο Νικόλας και ο Λεύκιος ήταν και οι δύο νεαρής ηλικίας (ο Νικόλας 21 και ο Λεύκιος ΚΖ=27). Και για τους δυό υπάρχει μια ανάμνηση, μια πλάκα, ένα εικονοστάσι....

Αδηλες μνήμες για να θυμίζουν στους περαστικούς διαβάτες την υλική υπόσταση των δύο νεαρών.

Θύμηση, μνήμη όπως θέλει ας την πει κανείς...... Οχι από τον Νικόλα ούτε από τον Λεύκιο αλλά από κάποιους άλλους ανώνυμους από τους οποίους οι δύο νεαροί καθώς φαίνεται "μεγάλως θ'αγαπήθησαν".

Τα χαραγμένα λόγια στην πλάκα την αρχαία, στο εικονοστάσι δηλώνουν την αγάπη, τη θλίψη αλλά και την υπόσχεση πως όσα χρόνια κι αν περάσουν δεν θα ξεχαστούν

"δεν έχει ώρα να μη σε θυμηθώ...."

Στην περίπτωση του Νικόλα ο περαστικός διαβάτης καλείται να συμμετάσχει σε αυτή τη θλίψη, το πένθος γιατί όπως μας πληροφορεί το μικρό σημείωμα της φωτογραφίας, ο Νικόλας άφησε την τελευταία πνοή του "μόνος κι αβοήθητος"

Μπήκα στο αυτοκίνητο και έφυγα για να συνεχίσω το ταξίδι μου....
Την επομένη, ανέτειλε μια καινούργια ημέρα, γεμάτη με νέες περιπλανήσεις σε νέα ανεξερεύνητα μέρη....Ετσι είναι πλασμένη αυτή η ζωή με λίγο από χθές, λίγο από σήμερα , λίγο από αύριο, λίγο από μέλλον.
Περπατώντας βλέπω κάτι χαλάσματα. Ασυναίσθητα αρχίζω να ονειροπολώ: Προσπαθώ να μαντέψω ποιοί να κατοικούσαν εκεί μέσα? πότε να έζησαν?
Το βλέμμα μου αρχίζει να ψάχνει κάποια επιγραφή κάτι που να μιλάει για αυτό το κτίσμα και τους ανθρώπους που κατοικούσαν εκεί μέσα......
Μάταια...Μοναχά χαλάσματα!
Πάνω από τα χαλάσματα ένα παράθυρο, έχει λίγη σκιά. Πλησιάζω και κάθομαι στο περβάζι του παραθύρου. Προσπαθώ να δω ό,τι μπορώ μέσα από αυτό...
Το παράθυρο κοιτά στη θάλασσα...


Dyosmaraki - Συλλογισμός

Σπιναλόγκα - Κρήτη - Καλοκαίρι 2003

Θυμάμαι....σκέφτομαι.....προβληματίζομαι...

Χαλάσματα, Ανθρώπινες υπάρξεις, Αρχαίες πέτρες....

Εικονοστάσια που μας προσφέρουν θύμησες καταλοίπων του παρελθόντος, ανθρώπων που δεν γνωρίσαμε οι ίδιοι . Τι κι αν εμείς δεν τους γνωρίσαμε? Τι κι αν ίσως δεν κοντοσταθεί κανείς ξανά μπροστά στις θύμησες?

Εκείνοι είναι βέβαιο πως υπήρξαν, έζησαν,μεγάλωσαν,αγάπησαν και αγαπήθηκαν....

Γνώριμοι μοναχά σε αυτούς που τους αγάπησαν.

Νοιώθω τυχερή! Μια αρχαία σπασμένη επιγραφή στον δρόμο του ποιητή, και ένα εικονοστάσι στον δικό μου δρόμο φανέρωσαν πως κάποτε υπήρξαν δύο νέοι που τους λέγανε τον έναν Λεύκιο και τον άλλον Νικόλα ....

Θα έμεναν στη λήθη....

"Εν τω μηνί Γαμηλιώνι*"

(*Σύμφωνα με το σημερινό ημερολόγιο ο μήνας Γαμηλιών τοποθετούνταν από τα μέσα Ιανουαρίου έως τα μέσα Φεβρουαρίου ενώ ο Αθύρ τοποθετούνταν κατά τον Σεπτέμβριο ή Οκτώβριο).

21 σχόλια:

  1. Καλημέρα!
    Διαβάζοντας το κείμενό σου, με γύρισες στα παλιά όπου εγώ και η αδελφή μου όταν ήμασταν μικρές ταξιδεύοντας για Ήπειρο - όπου κατάγεται ο πατέρας μου - για να μην είναι τόσο βαρετό το πολύωρο αυτό ταξίδι είχαμε βρει το εξής "παιχνίδι": Μετρούσαμε τα εικονοστάσια αυτή από την δεξιά μεριά όπου καθόταν και εγώ από την αριστερή. Όποια μεριά είχε τα περισσότερα στο χρονικό διάστημα που είχαμε ορίσει... κέρδιζε!
    Ως παιδιά δεν σκεφτόμασταν τί έκρυβε το κάθε εικονοστάσιο. Για εμάς ήταν απλά ένα ακόμα εκκλησάκι...
    Τώρα κάθομαι και σκέφτομαι... πόσοι άνθρωποι έχουν χαθεί, πόσες μανούλες έχουν κλάψει...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. @euaggelia
    Καλή μου πόσο αυθόρμητο ήταν αυτό το παιδικό παιχνίδι.
    Τα εικονοστάσια είναι από αυτά τα πολλά μικρά πράγματα που συναντάμε καθημερινά στη ζωή μας μα που ποτέ δεν σκεφτόμαστε γιατί βρίσκονται εκεί.
    Κάτι θυμίζουν....
    Καλως ήρθες

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Σε ένα διπλανό χωριό μένει ένας φίλος, παλιός χτίστης της πέτρας. Ζωγραφίζει, πλάθει με πηλό ανθρώπους, σκαλίζει άλογα στις πέτρες. Χαρίζει τα έργα του και είναι πάμφτωχος. Κάποιοι ζητούν να αγοράσουν. Μόνο χαρίζει. Σε χαιρετώ. Το ΕΜΕΪΛ μου είναι-nikos_melissas@yahoo.gr-
    Y>G>Θα ανεβάσω θέμα και για αυτόν. Α! και γράφει ποιήματα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Τέσσερα τζόβενα παιδιά
    Μπήκανε στην αυλή σου
    Και πα σε νεκροκρέβατο
    Φέρανε το κορμί σου.

    Μοιρολόι της Σκοπέλου

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Αχ... Βαθύς αναστεναγμός! Δίνει την ψευδαίσθηση ότι η ψυχή φεύγει πρόσκαιρα [ξαλάφρωμα] και ευθύς αμέσως επανέρχεται αναγεννημένη..

    Με πήγες 20 χρόνια πριν, στα δάση της Μακεδονίας, όταν πιτσιρικάς όντας ξεχυνόμουν στα πλατάνια, ανάμεσα σε πηγές, εκκλησάκια, σπίτια εγκαταλειμμένα.. ψάχνοντας τον θησαυρό μου. Ανατριχιάζοντας καμιά φορά, αναστενάζοντας.. Συνειδητοποιώντας

    Καλό βράδυ!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Αγαπημένο μου dyosmaraki,πάντα είχα μια......όχι θλίψη,μια στιγμιαία εναλλαγή διάθεσης ,κάθε φορά που έβλεπα ένα εικονοστάσι.
    Στο νου μου τα εχω συνδυάσει ως σημείο που έγινε κάποιο ατύχημα.
    Εχω ανάψει κάποια καντηλάκια κι εγώ όταν έτυχε για κάποιον λόγο να σταματήσω κοντά σε κάποιο απο αυτά.
    Συνήθως τα "θύματα" είναι νέα σε ηλικία.
    Όνομα και ηλικία υπάρχουν σε κάθε εικονοστάσι.
    Την ιδέα σου για τα εικονοστάσια θα την προτείνω σε έναν φίλο μου καθηγητή της Θεολογίας
    (αν το επιτρέπεις βεβαίως)για να την υλοποίηση .
    Απορώ πως και δεν υπάρχει κάτι, με τόσο υλικό που έχει από άκρη σε άκρη σε όλη την Ελλάδα!!!
    Αγαπημένο μου dyosmaraki αυτό που με έχει κολλήσει όμως είναι η φωτογραφία που
    κοιτάς(εσύ είσαι ε?) από το παράθυρο!!!
    Θα μπορούσα να κάτσω εκεί που κάθεσαι με τις ώρες...
    Ευχαριστώ για το ταξιδάκι που με πηγής,και συγνώμη για το ακατάλληλο της ώρας χα-χα
    Να εχεις μια χαρουμενη βδομαδα,
    μία καληνύχτα,με όνειρα γλυκά
    και πούλα πολλά κοτσυφοφιλάκια...
    τσίου!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. dyosmaraki λάθος όχι *πούλα πολλά κοτσυφοφιλακια,
    αλλά πολλά πολλά κοτσυφοφιλάκια...
    τσίου..

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. @νίκος
    Ο φίλος σου ο πετράς,ζωγράφος που είναι πάμπτωχος... πλάθει ανθρώπους....!Πόσο σημαντική είναι η μαρτυρία σου. Πόσοι είναι αυτοί οι ανώνυμοι δημιουργοί που δεν τους γνωρίζουμε. Δεν αξίζει να μάθουμε από την δική τους φιλοσοφία?
    "Χαρίζει τις δημιουργίες του". Φυσικά! Γιατί δεν καταδέχεται να ξεπουληθεί. Καταθέτει την ψυχή του στα έργα του και αυτά μιλούν.Κάθε έργο λαϊκής τέχνης κρύβει μέσα του την ψυχή του καλλιτέχνη.
    Μοναχά που δεν τους γνωρίζουμε αυτούς τους "ανώνυμους" δημιουργούς. Οι ίδιοι προτιμούν την ανωνυμία. Αυτή είναι η επιλογή τους. Η στάση τους είναι στάση ζωής και έχουμε πολλά να μάθουμε από αυτούς.
    Η ελάχιστη προσφορά πολιτισμού είναι να κάνουμε μία απλοϊκή αναφορά σε αυτούς έτσι όπως απλοϊκό είναι το έργο τους. Περιμένουμε με αγωνία Νίκο.....
    Την καλημέρα μου!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. @νίκος
    Μοιρολόγια! Ακόμη μία από τις πλούσιες πτυχές του λαϊκού μας πολιτισμού.
    *τζόβενα παιδιά = νεαρά παιδιά (από το Ιταλικό giovano)για όσους δεν γνωρίζουν
    Το συγκεκριμένο δεν τον γνώριζα!
    Ευχαριστώ!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. @απο μηχανησ θεόσ
    Αναστέναξες!
    Η επιτυχία του καλέσματος από το μικρό σημείωμα δεν είναι ένα είδος αναγέννησης?
    20 χρόνια πριν.....τότε που υπήρχαν δάση....τότε που υπήρχαν πλατάνια και πηγές.....
    Μου δημιούργησες εικόνες, με ταξίδεψες....
    την καλημέρα μου!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. @karaflokotsifas
    Αγαπημένε μου karaflokotsifa,
    Σύμφωνα με την Καλλικατζαρελένη,τα πλάσματα της φύσης (πουλιά,φυτά κλπ) πάντα δείχνουν να είναι πιο ευαισθητοποιημένα από τους ανθρώπους.
    Θα χαρώ πολύ λοιπόν αν ένα πουλί (όπως εσύ) προτείνει σε κάποιον ειδικό άνθρωπο να ασχοληθεί με τα εικονοστάσια.
    Για αρχή ένας θεολόγος μπορεί να ασχοληθεί με τα τάματα και τους αγίους. Μετά θα χρειαστούμε ανθρώπους με ποικίλες ειδικότητες.
    Εκτός από ασπασματικά άρθρα,βρήκα μοναχά ένα βιβλίο για τα ελληνικά εικονοστάσια, γραμμένο από έναν Δανό οικονομολόγο!!!!!
    (δεν είναι ειρωνεία?)
    Ας "πουλήσουμε" λοιπόν πολλά κοτσυφοφιλάκια σε όσους βγάλουν φωτογραφία από ένα εικονοστάσι και την αναρτήσουν στο blog τους!!!!
    Ετσι απλά χωρίς αντάλλαγμα μόνο και μόνο για να τα γλυτώσουμε από τη λήθη......
    ΥΓ1. Οσο για την φωτογραφία, αν μπορείς να κάτσεις εκεί που κάθομαι με τις ώρες, τότε μπορείς να παρακολουθήσεις τα ταξίδια μου. Μοναχά που πάντα θα με βρείς σκαρφαλωμένη σε απόκρημνα χαλάσματα, σε κάστρα, σε κάποιο καμπαναριό μα με θέα πάντα τη θάλασσα....
    Στην φωτογραφία δεν φαίνομαι καθαρά...Το δυοσμαράκι σαν φυτό είναι μπερδεμένο ανάμεσα στην πρασινάδα...
    Την χιονισμένη καλημέρα μου
    (εδώ άσπρισε ο τόπος,σε σας?)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. Είσαι"τυχερή" dyosmaraki εγώ πάλι πρέπει να πάρω τα φτερά μου για να δω το χιόνι να σκεπάζει παιχνιδιάρικα ότι του αρέσει!!!
    Αγαπημένο μου dyosmaraki εκεί στα ταξίδια σου να έχεις τα μάτια ανοιχτά.
    Κάπου εκεί γύρω, ίσως να δεις τον karaflokotsifa να σε προσέχει!!!
    Σε φιλώ...τσίου!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. Δεν θέλω να σε μαλώνει για χάρη μου
    Πες της πως είσαι η αγαπημένη μου
    Κοτσυφοφιλάκια, τσίου...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  14. @karaflokotsyfa
    "Το χιόνι σκεπάζει παιχνιδιάρικα ό,τι του αρέσει"...
    Μου άρεσε αυτή η φράση...
    Σε ευχαριστώ πολύ!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  15. Τώρα μου θύμισες μια προσωπική "άτυχη"στιγμή σε ελληνικό δρόμο. Κάποτε πέσαμε με τη μηχανή μ'ένα φίλο μου και δόξα τω Θεώ δεν πάθαμε τίποτα εκτός από γρατσουνιές, παρόλο που πηρα πολλές στροφές στην άσφαλτο(δίχως κράνος). Μετά από μερικά χρόνια, περνώντας από το ίδιο σημείο, παρατήρησα πάνω στη στροφή εκείνη,ένα εικονοστάσι, δεν το είχα προσέξει τότε. Το όνομα του αγίου ήταν το όνομα του φίλου μου που οδηγούσε!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  16. @betty
    Απλή σύμπτωση άραγε?????
    Η κάτι περισσότερο???

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  17. @To ερώτημα θα μείνει αναπάντητο...δεν ξέρω, ούτε και μπορώ να μάθω...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  18. Πολύ όμορφο κείμενο, ποιητικό.
    Όμορφες εικόνες.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  19. @kartson

    Σε ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια.

    Καλώς όρισες σε αυτήν εδώ την μικρή διαδικτυακή γωνιά

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Ποιά είναι η γνώμη σας;